Ανα την υφήλιο : Ενας γάμος στην Τουρκία…

Ενας γάμος στην Τουρκία…

Η Κατερίνα Αντωνίου είναι μία καλή φίλη από το Facebook, που ζει στην Αρτα. Εχει ιδιαίτερες σχέσεις με τη γείτονα χώρα (έρως γαρ…) και βρέθηκε εκεί πρόσφατα, σε έναν γάμο. Βέβαια, η ανάρτηση δεν αφορά στην Πόλη, αλλά κάθε ιστορία που μας κάνει να κατανοούμε τις συνήθειες των γειτόνων μας, που ζουν σήμερα στις παλιές πατρίδες μας, είναι ευπρόσδεκτη (η ίδια διαδικασία εξάλλου θα λαμβάνει χώρα και σε έναν γάμο της Πόλης!). Δυστυχώς, η κάμερα της Κατερίνας μπλοκάρισε και δεν έχει φωτογραφικό υλικό (από αυτόν τον γάμο), αλλά η περιγραφή της είναι γλαφυρότατη:

Η φωτογραφία είναι της Κατερίνας, αλλά από άλλο γάμο...

Update: ο -πλήρως εξοπλισμένος με φωτογραφικό υλικό- Γιώργος, ο φίλος εξ Αθηνών, μας διέθεσε τις δικές του φωτογραφίες από έναν παρόμοιο γάμο στο Ταρλάμπασι, τις οποίες και παραθέτω στο τέλος της ανάρτησης!

Η υπερβολική επιτήδευση των τούρκων: δίσκοι με ... κολλημένες πάνω τους τις θήκες για τις βέρες!

Μετά από αρκετές επισκέψεις μου στην Τουρκία, και ειδικά στην Σμύρνη και στην γύρω περιοχή (Δικελί, Αϊβαλί), βρέθηκα να είμαι προσκεκλημένη σε τουρκικό γάμο. Περιττό να πω ότι είχα τεράστια περιέργεια για το δρώμενα του γάμου εκεί, καθώς και για το αν είχαμε κοινά έθιμα. Αρχικά γνώριζα ότι στην Τουρκία δε γίνονται θρησκευτικοί γάμοι (μία σημαντική διαφορά με την Ελλάδα, όπου προτιμούμε τον θρησκευτικό γάμο). Φυσικά δεν τίθεται θέμα προτίμησης για τους Τούρκους ή θέμα επιλογής, απλά δεν αναγνωρίζεται ο θρησκευτικός γάμος. Οπότε, προσαρμοσμένοι στα δεδομένα τους, κάνουν μια ωραιότατη μίξη των παραδόσεων τους με τον πολιτικό γάμο.

Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΧΕΝΑΣ:

Βράδυ Παρασκευής, μια μέρα πριν τον γάμο, βρέθηκα στο χωριό της νύφης (χωριό, λένε, αλλά για εμάς πόλη, μιας και είναι μια πόλη των 240.000 κατοίκων αν δεν κάνω λάθος:Balikesir). Θα γινόταν το έθιμο της xένας. Πήγαμε σε ένα κέντρο δεξιώσεων, πρώτη εικόνα: η διακόσμηση του κέντρου άκρως δυτική με στοιχεία υπερβολής στον στολισμό. Μια υπερβολή που κυριαρχεί στον τούρκικο γάμο, από το νυφικό ως τον στολισμό του αυτοκινήτου αλλά και στην παρουσίαση των δώρων.

Το “βράδυ της χένας”, όπως έμαθα, είναι καθαρά γυναικεία βραδιά, το ζευγάρι μας, όμως, ο Mehmet και η Founda, συνδύασαν την βραδιά αυτή με την διασκέδαση όλων των καλεσμένων, δηλ. είχαμε και την παρουσία ανδρών. Το γλέντι ξεκίνησε εντελώς δυτικά, δηλ. το ζευγάρι μπήκε στην αίθουσα φορώντας νυφικό η νύφη και κοστούμι ο γαμπρός, χορέψανε τον καθιερωμένο πρώτο χορό και μετά συνεχίσαμε να χορεύουμε όλοι παραδοσιακούς τούρκικους χορούς. Πολύς χορός, πάρα πολύς χορός !!! Μέχρι εκεί δεν είχε τίποτε το διαφορετικό από ένα δικό μας ελληνικό γλέντι γάμου, εκτός φυσικά από τη γλώσσα στα τραγούδια και στις ομιλίες των καλεσμένων. Αν μπορούσα να απομονώσω την γλώσσα ως άκουσμα, δεν θα έβρισκα καμία διαφορά, ούτε στη συμπεριφορά των καλεσμένων, ούτε στους σκοπούς των τραγουδιών, ούτε ακόμα -ακόμα- στο ρυθμό του χορού.

Κάποια στιγμή το τραγούδι σταμάτησε ξαφνικά, την ίδια ώρα ακούστηκε ένας ιμάμης από ένα κοντινό τζαμί. Είναι ασέβεια να συνεχίζεται το γλέντι όταν ο ιμάμης «ψέλνει». Αλλά και, παράλληλα, ευκαιρία να φορέσουν στην νύφη και στον γαμπρό κόκκινη και λευκή κορδέλα, αντίστοιχα, γύρω από τον λαιμό. Γιατί? Φυσικά για να τους περάσουν, καρφιτσώσουν τα χρήματα και τον χρυσό. Όλοι οι συγγενείς, κυρίως από την πλευρά της νύφης αυτή την βραδιά, αλλά και οι γονείς του γαμπρού, θα περάσουν ένας-ένας και θα συναγωνιστούν στο ποιός θα βάλει τα περισσότερα χρήματα, το πιο χοντρό χρυσό βραχιόλι. «Μια χαρά, σκέφτομαι, για το ζευγάρι: θα συγκεντρώσουν πάρα πολλά για την καινούργια αρχή που κάνουν» αλλά γιατί αναρωτιέμαι “τόσος χρυσός?”. Για μένα, θα ήταν προτιμότερο να τους δίνανε όλοι χρήματα. Διατυπώνω φωναχτά, εννοείται, την απορία μου και η απάντηση είναι: “ο χρυσός είναι για τις δύσκολες μέρες, για τις εποχές που, αν το ζευγάρι δεν θα έχει χρήματα, θα μπορέσει να τον πουλήσει”. Λογικό μου ακούγεται, μιας και τα χρήματα είναι τούρκικες λίρες και η σταθερότητα του νομίσματος δεν είναι αρκετή για να νιώθουν οι νιόπαντροι ασφάλεια. Εν ολίγοις, αυτό που εγώ είδα είναι κυριολεκτικά να χρυσώνουν τη νύφη με βραχιόλια, που έφταναν από τον καρπό ως τον αγκώνα και στα δύο χέρια. Αυτό που κατάλαβα είναι ότι, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση των γονιών και την κοινωνική τους θέση, ο χρυσός είναι χρυσός, όλοι θα φορέσουν στο νέο ζευγάρι όσο περισσότερο μπορούν ακόμα και όσο δεν μπορούν! Το «φαίνεσθαι» κυριαρχεί στον τούρκικο γάμο, όμως μήπως δε συμβαίνει το ίδιο και σε εμάς? Ισως όχι στην επιλογή των δώρων, αλλά σίγουρα στην επίδειξη της πολυτέλειας.

Τα φορέματα του γάμου κατακλύζουν τις βιτρίνες των 'λαϊκών' καταστημάτων στην περιοχή Μαχμουτπασά της Πόλης...

Ακόμα όμως δεν έχω δει την διαδικασία της χένας και αρχίζω να αναρωτιέμαι μήπως αυτό είναι που έχω δει και τίποτα άλλο. Η αδερφή της νύφης έρχεται, με παίρνει από το χέρι και μου εξηγεί στα αγγλικά ότι θα πρέπει να πάω μαζί της για να ετοιμάσουμε την νύφη για τη χένα. Ωραιότατα, λοιπόν, άντε να δούμε τί είναι και αυτό! Οι ανύπαντρες κοπέλες φίλες της νύφης φοράνε μαντήλες στο λαιμό, δένουν ένα μαντήλι στο χέρι, στο ύψος του βραχίονα, και κρατούν ένα κερί και ένα κόκκινο μικρό μαντιλάκι το χέρι. Η νύφη φορά μια ειδική κόκκινη φορεσιά (υπάρχουν ειδικά μαγαζιά που την πουλάνε και όπως είδα είναι και πάααρα πολύυυ ακριβή, μπορεί να φτάσει ως και τα 1.000 ευρώ, ανάλογα με το σχέδιο: kina elbiseleri), στο κεφάλι της φορά κόκκινη μαντήλα που κρύβει όλο το πρόσωπο. Τα κεριά των κοριτσιών ανάβουν όταν η κοπέλα που κρατά το πιάτο με την χένα ανάψει τα κεριά που βρίσκονται δίπλα από την χένα και γίνεται μια πομπή που ακολουθεί την νύφη και χορεύει γύρω από αυτή. Είδα κόσμο να δακρύζει, πιθανόν να σημαίνει για αυτούς η χένα τον αποχωρισμό της νύφης από το πατρικό σπίτι, δεν το ρώτησα αυτό μιας και ένιωσα αδιάκριτη να ρωτήσω «γιατί κλαίτε?». Η πεθερά βάζει στο χέρι της νύφης χρυσό και χένα και στην πορεία όλος ο θεατρικός χορός θα βάλει χένα στο χέρι του. Και το γλέντι συνεχίζεται.

Η φορεσιά για τη νύχτα της χένας...

Μόλις το ρολόι έδειξε 12, τα πάντα σίγησαν, οι μουσικοί σταμάτησαν και ο κόσμος άρχισε να καληνυχτίζει. Περίεργο, έτσι? Αρκετά για εμένα, που, μαθημένη από τους δικούς μας γάμους, περίμενα ότι θα μας έπαιρνε το πρωί! Καλύτερα όμως έτσι, μιας και την επομένη πρωί–πρωί θα ξεκινούσε η ημέρα του γάμου.

ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ:

Δεν θα σταθώ πολύ στη διαδικασία της τελετής του γάμου, μιας και είναι ένας απλός πολιτικός γάμος, με τη διαφορά ότι υπάρχουν ειδικές αίθουσες τελετών διαμορφωμένες για γάμους, φανταστείτε κάτι σαν αίθουσα συνεδρίων. Μπορεί να υπάρχει μόνο ως νόμιμος γάμος ο πολιτικός στην Τουρκία, αλλά κάθε λαός έχει την θρησκεία του και συνεπώς θέλουν να πάρουν και την ευλογία από τον αντίστοιχο με εμάς ιερέα, δηλ. τον χότζα για αυτούς. Το ζευγάρι αυτό είχε την εξής ιδιαιτερότητα: η νύφη είναι μουσουλμάνα αλλά Σούνι, όπως οι περισσότεροι στην Τουρκία, ο γαμπρός είναι μουσουλμάνος αλλάΑλεβί (κάτι σαν χριστιανός, ορθόδοξος και καθολικός για εμάς). Αυτό συνεπάγεται ότι πήραν ευχές από 2 χότζες. Ο ένας χότζας, Σούνι, έδωσε ευχές στο νέο ζευγάρι κατά την έξοδο της νύφης από το πατρικό της. Ο άλλος χότζας, Αλεβί, μετά την τελετή του πολιτικού γάμου. Περιττό να πω ότι η εμπειρία για εμένα, που δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο, ήταν μοναδική. Ακόμα και η ανάγνωση ευχών από το Κοράνι, για μένα, ήταν κάτι το μοναδικό μιας και δεν είχα ποτέ στην ζωή μου δει ή ακούσει (έστω και αν δεν καταλάβαινα) Κοράνι.

Κάτι άλλο που, ελαφρώς, μου θύμισε το δικό μας έθιμο, με τα παπούτσια της νύφης και τα χρήματα που βάζουν μέσα σε αυτά, ήταν αυτόπου είδα, κατά την διαδικασία αναχώρησης του ζευγαριού από το πατρικό σπίτι της νύφης για να πάει η πομπή στην τελετή. Δεν επέτρεπαν στον γαμπρό να ξεκινήσει αν δεν δώσει χρήματα στα μικρά παιδιά που του μπλόκαραν το δρόμο. Τα μικρά απέκτησαν πολύ εύκολα ένα αρκετά σεβαστό ποσό!

Η εμπειρία μου από τον τούρκικο γάμο ήταν μοναδική. Αν αφήσουμε στην άκρη τις λεπτομέρειες (στολισμός, νυφικό κτλ), που είναι καθαρά προσωπικό γούστο του καθενός, αυτό στο οποίο κατέληξα είναι ότι δεν έχει διαφορά αν είσαι τούρκος, έλληνας, χριστιανός ή μουσουλμάνος: η χαρά είναι χαρά για όλους τους ανθρώπους και το γέλιο είναι κοινό και δεν χρειάζεται μετάφραση.

Σημείωση δική μου: “παντού τα πάντα” δεν έλεγε και η Λωξάντρα?

Να και οι φωτογραφίες του Γ. Τσολάκη. Ο ίδιος επεξηγεί τα εξής: “Τελικά στο ‘επικίνδυνο’ Ταρλάμπασι, τη νύχτα παίζουν και γάμοι. Περί το 3ωρο έμεινα εκεί ορθοστασία -ερχόμουν ποδαράτο από το Κουρτουλούς-, τραβώντας φωτογραφίες και βιντεάκια, δίχως να καταλαβαίνω τιίπαιζόταν εκείνο το παγωμένο βράδυ. Εγώ γρι τουρκικά, αυτοί γρι αγγλικά, αλλά με άφηναν άνετοι να φωτογραφίζω. Και αφού βαρέθηκα τον μονότονο κεμεντσέ -αυτοί δεν σταματούσαν να χορεύουν, όπως και οι μουσικοί να παίζουν- ανηφόρισα προς Τάξιμ, για να πετύχω στην πιο πάνω γειτονιά την έναρξη παρόμοιου πανηγυριού στο δρόμο για τον άντρα του ζευγαριού (θυμάμαι τα ίδια πρόσωπα να χορεύουν και στους 2 “πυρρίχιους”). Τί συνωστισμός! Σου λέω απίστευτη εμπειρία”.