Ο Βυζαντινός Ιωάννης Βατάτζης και η σημερινή μας χαμένη αξιοπρέπεια

Ο Βυζαντινός Ιωάννης Βατάτζης και η σημερινή μας χαμένη αξιοπρέπεια

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 9 Νοεμβρίου 2011 | 11/09/2011 10:24:00 π.μ.

Άγιος Ιωάννης Βατάτζης

του Κωνσταντίνου Χολέβα

Μία ομάδα διανοητών και δημοσιογράφων επιχειρεί να μάς πείσει πόσο καλό πράγμα είναι η απώλεια της εθνικής μας κυριαρχίας. Συνιστούν να είμαστε ευγνώμονες στην τρόικα που θα φέρει ξένους επιτρόπους στα υπουργεία μας για να μας κάνουν σωστούς Ευρωπαίους και να μας φέρουν τα φώτα τους. Φαίνεται ότι τα παπαγαλάκια της εξάρτησης και της υποτέλειας δεν θέλησαν ποτέ να διαβάσουν την ελληνική Ιστορία ή αν την διάβασαν , δεν μπόρεσαν να την καταλάβουν.

Διότι στις πάμπολλες σελίδες αυτής της Ιστορίας υπάρχουν παραδείγματα Ελλήνων ηγετών που βρέθηκαν μεν σε δυσχερή θέση, αλλά δεν απώλεσαν την αξιοπρέπειά τους και δεν λησμόνησαν τα ιστορικά δικαιώματα και τις ιστορικές υποχρεώσεις του Έθνους μας.

Μία τέτοια σημαντική μορφή πατριώτη, ικανού και εντίμου κυβερνήτη τιμά στις 4 Νοεμβρίου η Εκκλησία μας. Πρόκειται για τον Άγιο Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη, αυτοκράτορα της Νικαίας όπου είχε μεταφερθεί προσωρινά η έδρα των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Από το 1204 έως το 1261 η Αυτοκρατορία της Νικαίας μαζί με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου αποτέλεσαν τα πρώτα ελληνικά εθνικά κράτη μετά από τον κατακερματισμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Ρωμανίας) από τους Δυτικούς Σταυροφόρους. Στη Νίκαια της Μικράς Ασίας ο Θεόδωρος Λάσκαρις, ο γαμπρός του Ιωάννης Βατάτζης και ο γιός του Βατάτζη Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρις, μαζί με τον ελληνοκεντρικό φιλόσοφο Νικηφόρο Βλεμμύδη ονόμασαν για πρώτη φορά το κράτος τους Ελληνίδα Επικράτειαν και αγωνίσθηκαν για να απελευθερώσουν την Κωνσταντινούπολη από τους Σταυροφόρους. Το επέτυχε ο διάδοχός τους Μιχαήλ Παλαιολόγος το 1261. Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στον ευλαβή στρατηγό από το Διδυμότειχο Ιωάννη Βατάτζη, τον οποίο τιμά ως Άγιο η Ορθόδοξη Εκκλησία λόγω του ελεήμονος χαρακτήρα του και διότι μοίρασε δίκαια τον κρατικό πλούτο ώστε να ωφεληθούν οι φτωχότεροι.


Ας σκεφθούμε τις αναλογίες με την εποχή μας. Ο Βατάτζης το 1234 κυβερνά ένα μικρό κομμάτι του Ελληνισμού, ενώ η πρωτεύουσα του Γένους κατέχεται από Λατίνο Βασιλιά . Ο Ελληνισμός είναι ταπεινωμένος και διαμοιρασμένος σε φραγκικά βασίλεια και δουκάτα. Ο Πάπας που κρυβόταν πίσω από τις Σταυροφορίες ήταν ο πλανητάρχης της εποχής. Τότε, λοιπόν, ένας συγκεκριμένος Πάπας, ο Γρηγόριος Θ΄ έστειλε μία προκλητική επιστολή στον Ιωάννη Βατάτζη και τού ζήτησε να ξεχάσει δια παντός την Κωνσταντινούπολη και να εγκαταλείψει τον βυζαντινό τίτλο «Βασιλεύς και Αυτοκράτωρ Ρωμαίων» , Ο Ιωάννης Βατάτζης, αν και ήταν σε δυσμενέστερη θέση από πλευράς πολιτικής και οικονομικής, έστειλε μία εκπληκτική επιστολή –απάντηση που αποτελεί μνημείο ελληνικής υπερηφάνειας και εθνικής αξιοπρέπειας. Μακάρι να εδιδάσκοντο από αυτήν οι σημερινοί κυβερνήτες μας, οι φιλομνημονιακοί αρθρογράφοι και ορισμένοι ηγέτες των ευρωπαίων εταίρων μας, επίγονοι των Σταυροφόρων του 1204. Αντιγράφω μερικές φράσεις σε νεοελληνική γλώσσα, όπως δημοσιεύονται –μαζί με το πρωτότυπο- στο βιβλίο του Ιωάννη Σαρσάκη «Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης-ο Άγιος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου» ( έκδοση Ορθοδόξου Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 2008):

«... Μάς γράφεις ότι από το δικό μας , το Ελληνικό γένος, άνθησε η σοφία και τα αγαθά της διαδόθηκαν στους άλλους λαούς. Αυτό σωστά το γράφεις. Πώς όμως αγνόησες, ή και αν υποτεθεί ότι δεν το αγνόησες, πώς ξέχασες να γράψεις ότι, μαζί με τη σοφία, το γένος μας κληρονόμησε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και τη βασιλεία;... Συ απαιτείς να μην αγνοήσουμε τον θρόνο σου και τα προνόμιά του. Αλλά εμείς έχουμε να ανταπαιτήσουμε να δεις καθαρά και να μάθεις τα δικαιώματα που έχουμε εμείς επί της εξουσίας και του κράτους της Κωνσταντινούπολης, το οποίο από τον Μέγα Κωνσταντίνο διατηρήθηκε για μία χιλιετία και έφτασε σε μάς . Οι γενάρχες της βασιλείας μου είναι από το γένος των Δουκών και των Κομνηνών, για να μην αναφέρω εδώ και όλους τους άλλους βασιλείς που είχαν ελληνική καταγωγή και για πολλές εκατοντάδες χρόνια κατείχαν τη βασιλική εξουσία της Κωνσταντινούπολης. .... Εμείς εξαναγκαστήκαμε από την πολεμική βία και φύγαμε από τον τόπο μας. Όμως δεν παραιτούμαστε από τα δικαιώματά μας της εξουσίας και του κράτους της Κωνσταντινούπολης...... Ποτέ δεν θα πάψουμε να δίνουμε μάχες και να πολεμούμε αυτούς που την κατέκτησαν και την κατέχουν. Γιατί, αλήθεια, πώς δεν θα διαπράτταμε αδικία απέναντι στους νόμους της φύσης και στους θεσμούς της πατρίδας μας και στους τάφους των προγόνων μας και στα θεία και ιερά τεμένη, αν δεν πολεμήσουμε για όλα αυτά με τη δύναμή μας;.....Ωστόσο να ξέρει η αγιότητά σου ότι υποδεχτήκαμε χωρίς λύπη το αγροίκο ύφος του γράμματός σου και φερθήκαμε με ηπιότητα στους κομιστές του, μόνο και μόνο για να διατηρήσουμε την ειρήνη μαζί σου»!

Αν αντικαταστήσουμε τη λέξη «Πάπας» με τη λέξη «τρόϊκα» και τη λέξη «Κωνσταντινούπολη» με τη λέξη «εθνική κυριαρχία» κατανοούμε ποια απάντηση επιβάλλεται να δίδουν οι εκάστοτε κυβερνήτες μας σε προκλητικές απαιτήσεις των διαφόρων δανειστών μας. Το ότι δανειζόμαστε δεν σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε γην και ύδωρ εξευτελιζόμενοι εθνικά. Ο Ιωάννης Βατάτζης διοικούσε ένα καθημαγμένο τμήμα του ηττημένου τότες Ελληνισμού, αλλά απήντησε με θαυμαστή παρρησία στον πανίσχυρο Πάπα. Τιμώντας τη μνήμη του στις 4 Νοεμβρίου ας διδαχθούμε από το ήθος του.

Κ.Χ. 28.10.2011

Πηγή

http://dexiextrem.blogspot.com

Η άνοδος του Αραβικού κινδύνου και η Α΄ πολιορκία της Κωνσταντινούπολης

Η άνοδος του Αραβικού κινδύνου και η Α΄ πολιορκία της Κωνσταντινούπολης

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 23 Ιανουαρίου 2012 | 1/23/2012 10:06:00 π.μ.

Ήδη από την εποχή του αυτοκράτορα Ηρακλείου οι Άραβες έδειξαν τις επεκτατικές τους διαθέσεις εις βάρος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας διαδεχόμενοι τους Σασσανίδες Πέρσες στη θέση της πλέον σημαντικής απειλής στα ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας. Σταδιακα, και εκμεταλλευόμενοι την τρομακτική εξασθένηση των Σασσανιδών οι διάδοχοι του Προφήτη Μωάμεθ εξαπέλυσαν σειρά πολέμων με στόχο να υποτάξουν τους «απίστους» στο Ισλάμ και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους πέραν της Αραβικής χερσονήσου. Κύριος αντίπαλος τους στην προσπάθεια αυτή ήταν οι Βυζαντινοί (ή  σωστότερα η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ) που κατείχαν την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, την Παλαιστίνη , περιοχές δηλαδή ζωτικού ενδιαφέροντος για τους Άραβες χαλίφηδες.

Απέναντι στην αραβική επιθετικότητα και τις επεκτατικές τους βλέψεις, οι Βυζαντινοί αντέταξαν μια νωθρότητα που πήγαζε κυρίως από την κούραση που είχε δημιουργήσει η μακρόχρονη αντιπαράθεση με τους Σασσανίδες. Υποτίμησαν τον κίνδυνο και έτσι η αντίδραση τους ήταν εξαιρετικά αργή και σπασμωδική. Ήδη από το 633 μ.Χ είχε ξεκινήσει η διείσδυση των μουσουλμανικών δυνάμεων στη Συρία ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι του 634 μ.Χ τα στρατεύματα της αυτοκρατορίας συγκρούστηκαν στην Παλαιστίνη (κοντά στη Γάζα ) και βορειότερα και ηττήθηκαν από τους Άραβες .  Στα τέλη του ίδιου έτους και μέσα στο 635 μ.Χ  οι Βυζαντινοί έχασαν σημαντικά ερείσματα τους στην περιοχή όπως η Σκυθόπολη, η Δαμασκός και η Έμεσα . Το 636 μ.Χ ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις που απέστειλε στην περιοχή ο αυτοκράτορας Ηράκλειος συνετρίβησαν στην αποφασιστικής σημασίας μάχη στον ποταμό Ιερομίακα (Γιαρμούκ)[1]. Η ήττα αυτή ήταν το τελικό χτύπημα στο ήδη αποσαθρωμένο αμυντικό σύστημα των Βυζαντινών στην ευρύτερη περιοχή της Συρίας και της Παλαιστίνης και είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της Αιγύπτου και των ανατολικών επαρχιών της αυτοκρατορίας. 

Σταδιακά η  αραβική προέλαση οδήγησε σε κατάκτηση της Μεσοποταμίας ενώ οι βλέψεις των Αράβων έφταναν ως την Κωνσταντινούπολη , η κατάληψη της οποίας θα ήταν η ζωτικής σημασίας κίνηση που θα κατέλυε την αυτοκρατορία. Επί Κώνσταντα Β’ (641-668 μ.Χ) ολοκληρώθηκε η αραβική κατάκτηση της Αιγύπτου με την είσοδο των Αράβων στην Αλεξάνδρεια το 642 μ.Χ [2]. Η Κυρηναϊκή  , αποκομμένη από κάθε ενίσχυσε δεν μπόρεσε να αντισταθεί για πολύ και το 643 μ.Χ έπεσε η Τρίπολη[3]. Παράλληλα η αραβική δραστηριότητα συνεχιζόταν στην Μικρά Ασία με επιθέσεις που έφταναν ως την Αρμενία. Οι Άραβες ήξεραν πως για να έχουν βάσιμες πιθανότητες επιτυχίας έπρεπε να κατασκευάσουν ισχυρό ναυτικό και πράγματι πολύ σύντομα είχαν δημιουργήσει μια φοβερή δύναμη κρούσης που εξαπολύθηκε σε επιδρομές στα παράλια της ανατολικής Μεσογείου . Το 650 μ.Χ οι Άραβες επιτέθηκαν στην περιοχή της Ισαυρίας και προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές ενώ συνέλαβαν χιλιάδες αιχμαλώτους. Λίγο αργότερα την καταστροφή γνώρισε και η Ρόδος που λεηλατήθηκε άγρια . Η βυζαντινή αντίδραση οδήγησε σε ταπεινωτική ήττα σε ναυμαχία που έγινε στο Φοίνικα της Λυκίας[4] .

Οι εσωτερικές έριδες που ανέκυψαν στο αραβικό στρατόπεδο έφεραν μια κάποια ηρεμία στο ανατολικό μέτωπο , αλλά οι Βυζαντινοί δεν έτρεφαν ψευδαισθήσεις πως όλα αυτά δεν ήταν ο προάγγελος μιας μεγάλης καταιγίδας. Στα πρώτα χρόνια μάλιστα της εξουσίας του Κωνσταντίνου Δ’ , υιού και διαδόχου του Κώνσταντα Β’ οι Άραβες κατέλαβαν την Κύζικο[5] , ένα σημείο στρατηγικής σημασίας κοντά στην Κωνσταντινούπολη που θα τους χρησίμευε ως βάση στις μελλοντικές τους επιχειρήσεις κατά της Βασιλεύουσας .  Παράλληλα με στρατό και στόλο επιτέθηκαν κατά της Λυκίας και της Κιλικίας σε μια προσπάθεια να παρασύρουν σε ανοιχτές μάχες τους Βυζαντινούς και να τους συντρίψουν . Όμως ο Κωνσταντίνος Δ’ δεν είχε καμιά πρόθεση να συγκρουστεί μαζί τους καθώς ήταν πεπεισμένος πως ο επόμενος στόχος τους ήταν η Κωνσταντινούπολη και θα έπρεπε να παραμείνει εκεί ενισχύοντας τις οχυρώσεις της προετοιμαζόμενος για την πολιορκία που δεν αργούσε να ξεκινήσει .

Η Α΄ πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες

Οι προετοιμασίες των Βυζαντινών κάτω από την καθοδήγηση του Κωνσταντίνου Δ’ στόχευαν στην ενίσχυση των οχυρώσεων της πρωτεύουσας που πολύ σύντομα θα έπρεπε να αντέξουν το βάρος μιας παρατεταμένης πολιορκίας . Αναδιοργάνωσε την άμυνα της Κωνσταντινούπολης ενώ κατανόησε πως το κύριο βάρος του αγώνα θα έπεφτε στη θάλασσα γιατί έπρεπε με κάθε θυσία να αποτραπεί ένας πλήρης αποκλεισμός της Πόλης από ξηρά και θάλασσα ώστε να υπάρχει απρόσκοπτος ανεφοδιασμός , έτσι φρόντισε να προετοιμάσει κατάλληλα το αυτοκρατορικό ναυτικό ναυπηγώντας νέα πολεμικά πλοία , κυρίως όμως σκάφη με τη δυνατότητα να φέρουν μηχανισμούς εκτόξευσης υγρού πυρός.

Ὁ δὲ προλεχθεὶς Κωνσταντίνος τὴν τοιαύτην τῶν θεομάχων κίνησινἐγνωκὠς κατεσκεύασε καὶ αὐτὸς διήρεις εὐμεγέθεις κακκαβοπυρφόρουςκαὶ δρόμωνας σιφωνοφόρους και τούτους προσορμίσαι ἐκέλευσεν ἐν τῷΠροκλιανησίῳ τῶν Καισαρίου λιμένι . (Theophanes Chronographia , 353.19-23)

Οι νέες αυτές ναυτικές δυνάμεις  δεν ναυλοχούσαν αποκλειστικά στους πολεμικούς λιμένες της Κωνσταντινούπολης αλλά υπήρξε προσεκτική διασπορά τους σε κοντινά και σχετικά ασφαλή λιμάνια ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να επέμβουν εφόσον το αραβικό ναυτικό κινείτο απειλητικά.

Η μεγάλη πολιορκία άρχισε  τον Απρίλιο του 674 μ.Χ[6] όπως το προέβλεψε ο Κωνσταντίνος Δ’ , δηλαδή με μια επίδειξη ισχύος του αραβικού στόλου που προσπάθησε να παρασύρει τον βυζαντινό στόλο σε ναυμαχία και να τον καταναυμαχήσει , ώστε να μείνει απροστάτευτη η Κωνσταντινούπολη από τη θάλασσα .

Τούτῳ τῷ ἔτει ὁ προλεχθεὶς τῶν  θεομάχων στόλος ἀναβάλαςπροσώρμισεν ἐν τοῖς Θρᾳκῴοις μέρεσιν ἀπὸ τῆς πρὸς δύσιν ἀκρότητος τοῦἙβδόμου , ἤτοι τῆς λεγομένης Μαγναύρας , μέχρι πάλιν τοῦ πρὸς τὴνἀνατολὴν ἀκρωτηρίου τοῦ λεγομένου Κυκλοβίου . (Theophanes Chronographia , 353.23-28)

 Η αραβική ηγεσία ήλπιζε πως ενδεχόμενη ήττα του βυζαντινού στόλου θα σήμανε την πλήρη ελευθερία κινήσεων τους και κυρίως στον τομέα της μεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων απευθείας δια θαλάσσης ώστε να πετύχουν έναν ασφυκτικό αποκλεισμό  και μια πιο στενή πολιορκία μέσω των οποίων θα έπεφτε εν τέλει και η πολιορκημένη πόλη [7]. Το στρατηγικό τους σχέδιο περιλάμβανε δύο κύρια πλάνα δράσης . Το πρώτο αφορούσε την διεξαγωγή συνεχών εφόδων με στόχο την κατάληψη της Πόλης , ενώ το δεύτερο θα τίθετο σε εφαρμογή εάν οι επιθέσεις δεν στέφονταν με επιτυχία , και προέβλεπε την πολιορκία της Βασιλεύουσας μέχρι να παραδοθούν οι υπερασπιστές της από ασιτία λόγω του παρατεταμένου αποκλεισμού . Αλλά κανένα από το σχέδια των Αράβων δεν ευοδώθηκε. 

Σε σειρά ναυμαχιών που δόθηκαν την άνοιξη και το καλοκαίρι του 674 μ.Χ το βυζαντινό ναυτικό ήταν αυτό που θριάμβευσε ενώ οι Άραβες υπέστησαν σοβαρές απώλειες στις ναυτικές τους δυνάμεις , με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αποκόψουν τον ανεφοδιασμό της Κωνσταντινούπολης αλλά ούτε και να εξασφαλίσουν απρόσκοπτα τις μεταφορές τους[8]. Έτσι η πολιορκία που επιδίωκαν είχε εκφυλιστεί σε μια επιτήρηση της Βασιλεύουσας χωρίς ιδιαίτερη ένταση καθώς από το φθινόπωρο του 674 οι αραβικές δυνάμεις άρχισαν να αποσύρονται προς την Κύζικο που ήταν η προωθημένη τους βάση ανεφοδιασμού για να διαχειμάσουν αποδεχόμενες την αποτυχία τους , την οποία θεωρούσαν βέβαια πρόσκαιρη αφού ήλπιζαν πως με νέες ενισχύσεις και καλύτερη οργάνωση θα πετύχαιναν τους στόχους τους όταν ο καιρός θα βελτιωνόταν , δηλαδή την άνοιξη του 675 μ.Χ .

καὶ ὑποστρέψαντες ἀπέρχονται ἐν Κυζίκῳ, καὶ ταύτην παραλαβόντεςἐκεῖσε παρεχείμαζον . καὶ κατὰ τὸ ἔαρ ἀναβάλλων ὁμοίως πόλεμον διὰθαλάσσης συνῆπτε μετὰ τῶν Χριστιανῶν . (Theophanes Chronographia , 354.2-5)

Βέβαια η Κύζικος απείχε μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη και έτσι δεν ήταν τόσο στενή η πολιορκία, που ούτως ή άλλως δίχως ναυτική υποστήριξη θα ήταν άνευ ουσίας και προοπτικών  [9]. Οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν με την βελτίωση των καιρικών συνθηκών την άνοιξη του 675 μ.Χ και για τα επόμενα τρία χρόνια , αλλά με την ίδια τακτική και το ίδιο ατυχές για τους Άραβες αποτέλεσμα. Ναυτικές ενέργειες σε Ελλήσποντο και Προποντίδα παράλληλα με επιθετικές ενέργειες στην ξηρά, κυρίως στην ασιατική ακτή . Το 678 οι Άραβες υπέστησαν σημαντική ήττα στην ξηρά όταν μια βυζαντινή δύναμη κάτω από την διοίκηση των στρατηγών Πετρωνά, Κυπριανού και Φλώρου αποδεκάτισε ένα απόσπασμα τους στέλνοντας στο θάνατο 30000 χιλιάδες στρατιώτες.

Σουφιᾶν δὲ  , ὁ υἱὸς τοῦ Ἀῢφ , ὁ δεύτερος ἀδελφός , συνέβαλε πόλεμον μετὰ Φλώρου καὶ  Πετρωνᾶ καὶ Κυπριανοῦ ἐχόντων δύναμιν Ῥωμαικὴν . Καὶ κτείνονται Ἄραβες χιλιάδες λ.(Theophanes Chronographia , 354.11-13)

Η ήττα αυτή των Αράβων ακολουθήθηκε από μια εξίσου σοβαρή ήττα και στη θάλασσα αφού ο βυζαντινός στόλος σε μια σειρά ναυμαχιών διέλυσε κάθε ελπίδα των Αράβων για νίκη και επικράτηση , και αυτό οφειλόταν κατά κύριο λόγο στην χρήση του υγρού πυρός από την πλευρά των Βυζαντινών . Το υγρό πυρ προξένησε τρομερές απώλειες στον αραβικό στόλο και η φθορά δεν περιορίστηκε στις υλικές απώλειες αλλά έφθειρε σημαντικά και την ψυχολογία των πολιορκητών που βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα νέο όπλο για το οποίο δεν είχαν αντίμετρα [10]. Για την απόκτηση του υγρού πυρός και την διαφυγή του Καλλινίκου στους Βυζαντινούς γράφει ο Θεοφάνης :

τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγῶν τοῖς Ῥωμαῖοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησε καὶ σύμψυχα κατέκαυσεν . καὶ οὖτως οἱ Ῥωμαῖοι ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον. (Theophanes Chronographia , 354.13-17)

Αποκαρδιωμένοι από τις ήττες οι Άραβες είδαν τις δυνάμεις τους σε ξηρά και θάλασσα να μειώνονται δραματικά και έτσι αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το εγχείρημα αποσυρόμενοι σταδιακά. Ακόμη και στην υποχώρηση όμως στάθηκαν άτυχοι καθώς μια καταιγίδα κοντά στο Σύλλαιο προξένησε σοβαρές απώλειες στα εναπομείναντα πολεμικά τους πλοία , και όσα κατάφεραν να γλυτώσουν από την μανία της φύσης καταστράφηκαν από τον βυζαντινό στόλο του θέματος των Κιβυρραιτωτών που εκμεταλλεύθηκε την σύγχυση και την κακή κατάσταση της αραβικής αρμάδας και αντεπιτέθηκε[11]. Στην ξηρά οι αραβικές δυνάμεις δέχονταν τις ενοχλητικές επιθέσεις των Μαρδαιτών[12] στα περάσματα της Κιλικίας με αποτέλεσμα να υποστούν νέες απώλειες πέρα από τις κακουχίες που είχαν να αντιμετωπίσουν[13]. Όλες αυτές οι αντιξοότητες ανάγκασαν τον Χαλίφη Μωαβία να στείλει να απεσταλμένους στον Βυζαντινό αυτοκράτορα για συναφθεί μια συνθήκη ειρήνης μεταξύ των δύο δυνάμεων. Μια συνθήκη ειρήνης με δυσμενείς για τους Άραβες όρους που προέβλεπαν μεταξύ άλλων και την ετήσια καταβολή χρηματικού ποσού στους Βυζαντινούς [14].

Η αποτυχία των αραβικών δυνάμεων να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη ήταν εξαιρετικά σημαντική αν αναλογιστούμε το χρόνο και τα μέσα που δαπανήθηκαν σε υλικό αλλά και έμψυχο δυναμικό επί τέσσερα χρόνια δίχως αποτέλεσμα . Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως πως οι επιθέσεις που σχεδίασαν και εξαπέλυσαν οι Άραβες ήταν οι πλέον σκληρές στην έως τότε ιστορία τους και απέναντι σε οχυρώσεις τέτοιου επιπέδου που δεν είχαν ξανασυναντήσει στα προηγούμενα χρόνια των θυελλωδών τους προελάσεων και επεκτάσεων στην Ανατολή. Θα έπρεπε να περάσουν δεκάδες χρόνια μέχρι να αποτολμήσουν μια νέα επίθεση κατά της Βασιλεύουσας οι Άραβες[15].

Η αδιάσπαστη ενότητα της Ιστορίας και της συλλογικής ταυτότητας των Ελλήνων και η σύγχρονη αμφισβήτηση τους

Η αδιάσπαστη ενότητα της Ιστορίας και της συλλογικής ταυτότητας των Ελλήνων και η σύγχρονη αμφισβήτηση τους

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 2 Μαρτίου 2012 | 3/02/2012 02:28:00 μ.μ.

Εδώ και 2 δεκαετίες γίνεται μια συστηματική προσπάθεια και μια μαζική προπαγάνδα ώστε να επιβληθεί η αντίληψη ότι η εξέγερση του το 1821 ήταν ένα τεχνητό κατασκεύασμα που ήρθε από την αλλοδαπή και σχεδόν επιβλήθηκε !! στους αγράμματους χωρικούς από τους αστούς και τους Έλληνες λόγιους (Κοραής κτλ). Η προπαγάνδα αυτή περιλαμβάνει ρατσιστικές φαλμεραγιερικές αναλύσεις αίματος (είμαστε μείγμα Σλάβων και Αλβανών, αν και οι οπαδοί της θεωρίας αυτής την ίδια στιγμή αρνούνται και την ύπαρξη ξεχωριστών φυλών ως βιολογικών οντοτήτων), περιλαμβάνει την αντίθεση Έλληνα (ειδωλολάτρη)-Ορθοδόξου και τέλος, το εντυπωσιακότερο όλων, περιλαμβάνει θετικές αποτιμήσεις γα την σκοταδιστική Οθωμανική Αυτοκρατορία, σε σημείο να μπορούμε να ονομάσουμε το Ιστοριογραφικό αυτό ρεύμα ως "Οθωμανισμό".

Προφανώς υπάρχουν και μονόπλευρες υπερβολές στην διήγηση της Ελληνικής Ιστορίας όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στο κοινωνικό υποσυνείδητο. Αλλά από εκεί ως το σημείο κάποιοι κρατικοδίαιτοι καθηγητές του Παντείου Πανεπιστημίου και καναλάρχες διαπλεκόμενοι να αναπολούν με λαγνεία τα καλά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να επιχειρούν την συνολική κατεδάφιση της Εθνικής Ελληνικής ταυτότητας υπάρχει πολύ δρόμος να διανυθεί. Θα επιχειρήσω μια μικρή ανάλυση και μια αντίκρουση των βασικών επιχειρημάτων των "Οθωμανιστών".


Η επανάσταση του 1821 επιβλήθηκε από το Εξωτερικό με τις Ιδέες περί Έθνους του Γαλλικού Διαφωτισμού και την προσπάθεια των αστών εμπόρων και των Ελλήνων λογίων

Αναμφίβολα οι προσπάθειες των Ελλήνων λογίων για την διάδοση των ιδεωδών του Έθνους ήταν σημαντικές και με προεκτάσεις τόσο για τον ξεσηκωμό όσο και για την διαμόρφωση της ιδεολογίας των Ελλήνων Επαναστατών. Είναι όμως ένα νοητικό άλμα στο κενό να ισχυριστούμε πως όσοι εξεγέρθηκαν δεν είχαν την παραμικρή θέληση η συνείδηση αλλά παρασύρθηκαν να επαναστατήσουν και να παίξουν το κεφάλι τους και τις οικογένειες τους κορώνα-γράμματα από τα...βιβλία του Κοραή και του Μοισιόδακα τα οποία εκτός του ότι κυκλοφορούσαν σε λίγα αντίτυπα, απευθύνονταν σε ένα κλειστό και περιορισμένο κύκλο γραμματιζούμενων που στον Ελλαδικό χώρο ήταν μερικές εκατοντάδες. Το κίνητρο λοιπόν πίσω από μια επανάσταση που αρχικώς φαινόταν καταδικασμένη σε αποτυχία (είχαν προηγηθεί τα "Ορλωφικά") δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι αποκλειστικά και μόνο οι ιδέες της Γαλλικής επανάστασης και η παρακίνηση των Ελλήνων εμπόρων. Βασικό κίνητρο των επαναστατών ήταν η αποτίναξη της καταπίεσης και της αυθαιρεσίας της Οθωμανικής εξουσίας, αλλά και η διαφοροποίηση της ταυτότητας τους σε σχέση με το Θρήσκευμα και την γλώσσα. 

Οι σημερινοί "Έλληνες" δεν έχουν στάλα αίμα Αρχαίων Ελλήνων αλλά είναι "μίξη" Αλβανών και Σλάβων, Αράβων κτλ

Ισοκράτης

Το επιχείρημα αυτό βέβαια προϋποθέτει την βιολογική διάκριση των φυλών, όπως και ότι οι θεωρίες περί "φυλετικής καθαρότητας" έχουν βάση. Περιέργως όμως οι υποστηρικτές του επιχειρήματος αυτού όχι μόνο καταδικάζουν απερίφραστα τις θεωρίες αυτές, αλλά κακοποιώντας ένα εδάφιο του Ισοκράτη υποστηρίζουν πως "Έλληνας είναι όποιος μετέχει της Ελληνικής παιδείας". Προφανώς θα εννοούν τους μετέχοντες μετά το 1950, αν και ο Ισοκράτης έγραψε τον "Πανηγυρικό" δυο χιλιετηρίδες παλαιότερα. Εδώ όμως υπάρχει σαφέστατα μια αντίφαση. Εμείς ως επίδοξοι "φιλίστωρες" δεν έχουμε την τεχνογνωσία να κάνουμε αναλύσεις αίματος και DNA στους σύγχρονους Έλληνες (άλλωστε δεν πιστεύω στην φυλετική καθαρότητα και στην καθαρότητα του αίματος έτσι η αλλιώς). Εγώ (και όχι μόνο εγώ) ανιχνεύω συστηματικά την αδιάσπαστη πολιτιστική συνέχεια του Ελληνισμού από την Αρχαιότητα ως σήμερα στην Γλώσσα, στα ήθη τα έθιμα και τον τρόπο ζωής, στην νοοτροπία, στην γεωγραφία των τόπων, στα ψυχικά γνωρίσματα των σημερινών Ελλήνων, αλλά και στην συνείδηση τους για κοινή καταγωγή. Τώρα αν ήρθαν Σλάβοι και έχτισαν σπίτια στην Πελοπόννησο τον 8ο αιώνα μ.Χ., η κάποιοι Αλβανοί εποίκισαν τα Σπάτα τον 13ο αιώνα μ.Χ.και πρέπει να ανιχνεύσουμε πόσο "αραίωσαν" το "καθαρό" Ελληνικό αίμα των κατοίκων της περιοχής, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό αλλά και κατά την γνώμη μας δεν έχει καμία σημασία.

"Ἡ τωρινὴ ἑλληνικὴ φυλὴ δὲν εἶναι ἴδια μὲ τὴν ἀρχαία… Μήπως καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς τῶν περσομάχων ἦταν ἡ ἴδια ράτσα μὲ τοὺς Ἕλληνες τοὺς προομηρικούς;… Τὴν ψυχὴ τὴν ἑλληνική, μ’ ὅλα τὰ σμιξίματα, τὴ διατήρησαν ἀρκετὰ ὅμοια μὲ τὴν πρωτινή της μορφὴ τὰ χώματα τὰ ἑλληνικὰ καὶ τὰ κλίματα…"
Ίων Δραγούμης 

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι Χριστιανοί διαβιούσαν σχετικά καλά, δεν αντιμετώπιζαν διώξεις σε θέματα θρησκεύματος, γλώσσας και εκπαίδευσης και μάλιστα λίγα χρόνια πριν την επανάσταση είχε βελτιωθεί δραματικά το βιωτικό τους επίπεδο

Ο πλέον ανιστόρητος ισχυρισμός, κατά την γνώμη μου, είναι ο παραπάνω. Ειλικρινά μου προκαλεί μεγάλη εντύπωση ότι Έλληνες "επιστήμονες" (η "Ελληνόφωνους" σύμφωνα με έναν πρόσφατο αυτοπροσδιορισμό τους) θα υποστήριζαν ένα από τα θεοκρατικότερα και σκοταδιστικότερα καθεστώτα καταπίεσης που έχουν επιβληθεί ποτέ σε πληθυσμό. Στην πρώτη εκατονταετηρίδα τηςΤουρκοκρατίας οι Χριστιανοί πλήρωσαν μεγάλο φόρο αίματος με τους μαζικούς εξισλαμισμούς και το παιδομάζωμα, ενώ αυτά ελαττώθηκαν αργότερα, όχι λόγω κάποιας ανθρωπιστικής μεταστροφής των σουλτάνων, αλλά καθαρά για φορολογικούς λόγους (οι ραγιάδες πλήρωναν περισσότερους φόρους). Όσον αφορά την "καραμέλα" περί ελευθερίας της εκπαίδευσης στην Αυτοκρατορία, έχουμε να παρατηρήσουμε πως η Ελληνική Παιδεία ήταν ελεύθερη επί Τουρκοκρατίας γιατί επί 3 αιώνες στην κυριολεξία δεν υπήρχε. Οι Χριστιανοί ήταν θεωρητικά ελεύθεροι να ιδρύσουν σχολεία, αφού πρώτα είχαν φορολογηθεί και καταπιεστεί άγρια και τους είχαν μείνει μόνο τρόφιμα για να επιζήσουν. Σαν να αναρωτιόμαστε πως η Αφρική έχει μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού, ενώ η Παιδεία είναι ελεύθερη!!

Η αντίθεση Έλληνα (ειδωλολάτρη) με Ορθόδοξο

Η αντινομία αυτή έχει καθιερωθεί από τον Κ. Θ Δημαρά και αναπαράγεται συνεχώς ως βασικό επιχείρημα της ασυνέχειας των Ελλήνων από την Αρχαιότητα ως σήμερα. Είναι όντως γεγονός πως ο κλήρος και η Εκκλησία τόσο στο Βυζάντιο όσο και μεταγενέστερα είχε καταφέρει νανοηματοδοτήσει το όνομα "Έλλην" ως ονομασία για τον μισητό ειδωλολάτρη, τον δωδεκαθεϊστή. Αυτή η "μετονομασία" όμως μπορεί να σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή σε μια συνιστώσα της συλλογικής ταυτότητας, δεν καταλαβαίνω όμως πως συνεπάγεται αυτόματα και την παντελή κατάργηση των υποκειμένων της (του λαού δηλαδή). Όπως όμως ξέρουμε το νόημα της λέξης "Έλλην" δεν ήταν προσδιορισμένο με αυτόν τον τρόπο από όλους και σε όλες τις περιόδους του Βυζαντίου. Στα τείχη της Βασιλεύουσας λίγο πριν την Άλωση, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος σύμφωνα με τον αυτόπτη μάρτυρα Φραντζή απευθύνθηκε στους "Έλληνες", παρακινώντας τους να αμυνθούν υπέρ πατρίδας τους. Την έννοια του "Έλληνα" με εθνικό περιεχόμενο την βρίσκουμε στο έργο του Ψελλού, του Πλήθωνα Γεμιστού, του Χαλκοκονδύλη, του Χωνιάτη. Επίσης πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι για τον απλό λαό επί Τουρκοκρατίας οι "Έλληνες" ήταν ένας λαός γιγάντων που ζούσαν στα μέρη εκείνα πριν πολλούς αιώνες, άρα η ανάμνηση του ονόματος είχε επιβίωσει δια μέσου των αιώνων.

Ταυτόχρονα πιστεύω πως η ακατάσχετη αυτή πάλη για την ονοματοδοσία ενός λαού, έχει την επιστημονική της σημασία της βέβαια, αλλά τελικώς έχει αποκτήσει περισσότερη βαρύτητα από αυτή που οφείλουμε να της αποδώσουμε. Αν ένας λαός στην μακρά πορεία του στην Ιστορία αυτοπροσδιορίζεται κατά καιρούς με άλλη ονομασία, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτοκαταργείται και ως λαός η ότι η Ιστορία του είναι ασυνεχής. Είναι φυσιολογικό σε μια πορεία χιλιάδων ετών οι ανάγκες και οι κοινωνικές προτεραιότητες να αλλάζουν και αυτό να επηρεάζει την εκάστοτε ονοματοδοσία. Τελικώς όμως οι μεταμορφώσεις και οι αλλαγές ενός ονόματος δεν απαλλοτριώνουν την ύπαρξη και την ουσία του υποκειμένου που περιγράφουν.

Όλες οι παραπάνω θέσεις είναι ακραίες και για ένα ακόμη σημαντικό λόγο: αναιρούν πλήρως όλα τα πορίσματα της επιστήμης της Ιστορίας και των μεγαλύτερων Ελλήνων Ιστορικών (Βακαλόπουλος,Σβορώνος) μέχρι και πριν 20 χρόνια. Η Ιστορική έρευνα εξελίσσεται αλλά ποτέ τα πορίσματα της δεν καταργούν τις θεμελιώδεις βάσεις της από τις οποία ξεκίνησε. Αυτό, στην περίπτωση που εξετάζουμε, συμβαίνει γιατί οι "Οθωμανιστές" "ερευνούν" έχοντας προειλημμένες ιδεολογικές θέσεις που καθορίζουν τις προτεραιότητες τους και διαμορφώνουν τα τελικά τους πορίσματα.

Ι. Β. Δ. 

Πηγές

Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, εκδόσεις Σταμούλη

Ι. Θ. Κακριδής, Οι Αρχαίοι Έλληνες στην νεοελληνική λαϊκή παράδοση

Mε καλυμμένο το πρόσωπο: Προσωπίδες και Παραπετάσματα στην Βυζαντινή και Μεσαιωνική εποχή

Mε καλυμμένο το πρόσωπο: Προσωπίδες και Παραπετάσματα στην Βυζαντινή και Μεσαιωνική εποχή

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 5 Μαρτίου 2012 | 3/05/2012 10:52:00 π.μ.

Σε αντίθεση με την εικόνα που οι περισσότεροι έχουν στο μυαλό τους για τους δυτικούς ιππότες και τους αρχαίους Έλληνες οπλίτες, στην αντίστοιχη εικόνα, ο βυζαντινός στρατιώτης έχει συνήθως το πρόσωπο ακάλυπτο. Ήταν όμως πάντοτε έτσι, ή κάλυπταν και οι Ρωμιοί το πρόσωπό τους στη μάχη; Κι αν ναι πώς;

Στα "Τακτικά" του Νικηφόρου Φωκά, στο κεφάλαιο για τουςκατάφρακτους, αναφέρεται πως το κράνος τους θα πρέπει να φέρει προσαρμοσμένη αλυσιδωτή θωράκιση που θα καλύπτει το πρόσωπο εκτός από τα μάτια. Μάλιστα αυτή θα πρέπει να είναι διπλή! [1] Προστατευτική θωράκιση, προσαρμοσμένη στο κράνος ήταν ο κανόνας για το βυζαντινό κασίδιον. Από δέρμα, μεταλικά πλακίδια ή αλυσιδωτό πλέγμα, κάλυπτε τον αυχένα και ονομαζόταν "καταυχένιον". Για το βαρύ ιππικό, τις επίλεκτες μονάδες και τους αξιωματικούς, φαίνεται πως η προστασία περιλάμβανε και το πρόσωπο.

Κατάφρακτος ιππέας στη μάχη στο Δυρράχιο, 1081

Αυτή ακριβώς τη θωράκιση πρέπει να έφερε και το κράνος του αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού, όπως περιγράφεται στον Κίνναμο [2] και το Νικήτα Χωνιάτη [3]:

"και βασιλεύς δε αυτός κατά μονομαχίαν τω αρχιζουπάνω Βακχίνω προσέμιξεν, ηρωϊκόν προφαίνοντι σώμα και αυτουργούς χείρας εξ ώμων φύοντι.και ο μεν κατά των προσώπων πλήττει το βασιλέα και διαθλά το εκ του κράνους κατακεχυμένον των όψεων εκείνου παραπέτασμα, ο δε την χείρα τούτου τω ξίφει διήλασε και απόλεμον έδειξε και ζωγρία τούδε συνείληφεν."

Νικήτα Χωνιάτη, Χρονική Διήγηση

"μετά πολλήν γουν τινα συμπλοκήν Βακχίνος μεν τω βασιλεί της σιαγόνος το ξίφος κατενεγκών έπληξεν, ου μην και διέλασαι το εκ του κράνους επί τας όψειςηρτημένον ηδυνήθη παραπέτασμα. ούτω μέντοι ισχυρά η πληγή γέγονεν ως τους κρίκους ικανώς τη σαρκί ενιζήσαντας επί πλείστον εκτυπωθήναι. ο δε βασιλεύς της χειρός τον βάρβαρον αφελόμενος τω ξίφει τω εξαδέλφω παρεδίδου φέρων, ο δε και πάλιν επί τους πολεμίους εσφάδαζεν ιέναι."

Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή

Πρόκειται για μάχη με τους Σέρβους και αναμέτρηση του Μανουήλ με τον αρχιζουπάνο Βακχίνο. Ο Σέρβος κατάφερε χτύπημα στο πρόσωπο του βασιλιά, τον οποίο έσωσε το προστατευτικό του προσώπου. Οι όροι "παραπέτασμα", "κατακεχυμένον", "κρίκοι" δεν αφήνουν αμφιβολία πως επρόκειτο για αλυσιδωτό πλέγμα. Παρόμοια κράνη έχουν βρεθεί στη Μέση Ανατολή και ήταν σε χρήση από τους Οθωμανούς, άλλους Τούρκους, Μαμελούκους , Πέρσες και άλλους.

Κατάφρακτος στρατιώτης με αλυσιδωτή θωράκιση. Το κράνος με γείσο φέρει επιπλέον παραπέτασμα για το πρόσωπο. Εξαιρετικά σπάνια απεικόνιση στρατιώτη με καλυμμένο πρόσωπο σε βυζαντινό χειρόγραφο.

Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 14ος αι., Βενετία (προέλευση Τραπεζούντα)

Απελατίκιο και αλυσιδωτή κουκούλα με άνοιγμα μόνο στα μάτια. Στάρα Ζαγορά, 14ος αιώνας.

"Βαράγγοι" reenactors της New Varangian Guard. Φέρουν αλυσιδωτά παραπετάσματα προσαρμοσένα στα κράνη τους.

Αντίθετα με τις πιο πάνω αναφορές, ένα άλλο απόσπασμα από την εποχή των Κομνηνών, αφήνει ερωτηματικά ως προς το είδος της προσωπίδας: "Ταύτ' ουν θεασάμενος καλύπτει μεν το πρόσωπον τω θωρα κιδίω, ο της κόρυθος κύκλω εξήρτητο, σφοδρώς δε κατ' αυτών εξορμήσας συν τοις εξ στρατιώταις." [4]

Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς

Και ναι μεν το "κύκλω εξήρτητω" κάνει πιθανότερο το πλέγμα, αλλά το γεγονός ότι ο Αλέξιος είχε τη δυνατότητα να καλύπτει και να αποκαλύπτει το πρόσωπο συνηγορεί υπέρ της μεταλλικής προσωπίδας, χωρίς πάντα να αποκλείεται η πρώτη υπόθεση.

Μία μεταλλική προσωπίδα ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές στο Ιερό Παλάτιο της Κωνασταντινούπολης. Αν και κατά τον David Nicole καταχωρήθηκε ως αγνώστου χρονολόγησης, στο βιβλίο του για τους Ρωμαιοβυζαντινούς στρατούς 300-900 μ.Χ. [5], δίπλα στο εύρημα βρέθηκε νόμισμα του Μανουήλ Κομνηνού υποδεικνύοντας τη χρονολόγησή της στο 12ο αιώνα.

Ρώσος ευγενής με κλιβάνιο και κράνος με μάσκα, 14ος αι.

Παρόμοιες μεταλλικές μάσκες ήταν σε χρήση από τους Ρωμαίους ιππείς της αυτοκρατορικής περιόδου (σίγουρα ως τον 5ο αιώνα μ.Χ), οι οποίοι τις υιοθέτησαν από τους Πάρθους και τους Σελευκίδες. Δεν είναι ξεκάθαρο όμως, αν οι Βυζαντινές προσωπίδες της Κομνήνειας περιόδου (αν και εφόσον τελικά χρησιμοποιήθηκαν) ήταν συνέχεια της ρωμαϊκής παράδοσης ή των επιρροών των νομαδικών λαών του 11ου-12ου αιώνα. 

Ως γνωστόν, τέτοιες μεταλλικές μάσκες έχουν βρεθεί στη Ρωσίακαι αλλού και ανήκαν σε Ρώσους ευγενείς (1100-1250) [6], Πατζινάκες, Κουμάνους, και άλλα τουρκικά φύλα καθώς και σε Μογγόλους, Τατάρους και Πέρσες.

(Δεν αποκλείεται το εύρημα του Ιερού Παλατίου να άνηκε σε μισθοφόρο.)

1.Προσωπίδα Ρωμαίου ιππέα, 1ος-2ος αι. μ.Χ

2.Προσωπίδα Ρωμαίου ιππέα, Καλκριέζε, 1ος αι. μΧ

3.Προσωπίδα Τάταρου ή Κουμάνου πολεμιστή,14ος-15ος αι.

4.Προσωπίδα από το Ιράν, 16ος αι., Κρεμλίνο

Κράνος με προσαρμοσμένη μεταλλική μάσκα από το Κοβαλί της Ν.Ρωσίας (σημ. Ουκρανία), 13ος αι.

 Eπίθεση βαρέως ιππικού - βιβλική σκηνή από χειρόγραφο 11ου αι.
Το πρόσωπο του τρίτου ιππέα φαίνεται να καλύπτεται από θωράκιση -προσωπίδα ή μεταλλικό παραπέτασμα 

Τέλος, ένα τρίτο είδος κράνους με το οποίο οι Ρωμιοί κάλυπταν το πρόσωπό τους, (μάλλον πολλά είδη) ήταν τα δυτικά κράνη με αρθρωτή προσωπίδα. Χρησιμοποιήθηκαν με αυξανόμενη συχνότητα από το 14ο αιώνα ως την πτώση, το 1453, εισαγόμενα από την Ιταλία κυρίως. Ήταν σπάνια και τα έφεραν αποκλειστικά πλούσιοι ευγενείς και ιππείς.

Ιταλικό κράνος με αρθρωτή προστασία για το πρόσωπο, 15ος αιώνας

ΠΗΓΕΣ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ:

[1] Timothy Dawson, The Byzantine Cavalryman 900-1204, p.34, Osprey publishing, 2009

[2] Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, 112

[3] Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, Τόμος Β' βασιλείας Μανουήλ Κομνηνού

[4] Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς, 1.5.7

[5] David Nicolle, Romano-byzantine armies 4th-9th century, Osprey publishing, 1992

[6] Kirpichnikov, Archaeologia SSSR, vol.3, 1966-1971

http://protostrator.blogspot.com/ 

Share this article :

Βασιλεύς εναντίον Σουλτάνου (η μονομαχία του Βασιλιά Θεόδωρου με τον Σουλτάνο Καϊχοσxρόη εν ώρα μάχης)

Βασιλεύς εναντίον Σουλτάνου (η μονομαχία του Βασιλιά Θεόδωρου με τον Σουλτάνο Καϊχοσxρόη εν ώρα μάχης)

Written By Ιωάννης Φιλίστωρ on 26 Μαρτίου 2012 | 3/26/2012 12:01:00 μ.μ.

Στη μακραίωνη ιστορία της Ρωμανίας, δεν είναι λίγες οι φορές που οι αυτοκράτορες όχι απλά ηγήθηκαν εκστρατειών, αλλά συμμετείχαν πολεμώντας στην πρώτη γραμμή της μάχης.

Ο Ιωάννης Τσιμισκής, ο Βασίλειος ο Β', ο Ιωάννης Κομνηνός για να αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο κάποιους. Κάποτε μάλιστα ο αυτοκράτωρ έφτανε σε αναμέτρηση με τον αντίπαλο αρχηγό, όπως όταν Μανουήλ Κομνηνός συγκρούσθηκε με τον αρχιζουπάνο Βακχίνο της Σερβίας, κινδυνεύοντας μάλιστα να χάσει τη ζωή του πριν κερδίσει τη μάχη.[1]

Μία τέτοια ακόμη περίπτωση συναντάμε στις συγκρούσεις της αυτοκρατορίας της Νίκαιας με τοΣουλτανάτο του Ρουμ. Βρισκόμαστε στα 1211 και η θέση της εδώ και 7 έτη εξόριστης Ρωμαϊκής αρχής στη Νίκαια, είναι εξαιρετικά δεινή. Στα βορειοδυτικά σύνορα οι Σταυροφόροι επιδιώκουν να προωθηθούν διεκδικώντας τη μοιρασιά τους στα εδάφη της Μικράς Ασίας, απειλώντας την ίδια την ύπαρξη του κράτους. Βορειοανατολικά οι ανταπαιτητές του νόμιμου θρόνου Μεγάλοι Κομνηνοί της Τραπεζούντας ετοιμάζονται για πόλεμο.
Στα ανατολικά σύνορα οι Σελτζούκοι Τούρκοι αρχίζουν τις εχθροπραξίες. Ο Σουλτάνος Καϊκοσρού (Καϊχοσχρόης) δέχθηκε στην αυλή του τον εκθρονισμένο Άγγελο Δούκα (1195-1203),έναν από τους μοιραίους των δεινών της τέταρτης σταυροφορίας. Με πρόφαση την υπεράσπιση της νομιμότητας, διέσχισε τα σύνορα και με το στρατό του βάδιζε στην κοιλάδα του Μαιάνδρου. Στη Νίκαια βασιλεύει ο Θεόδωρος Α' από την οικογένεια των Λασκάρεων. Αντιμέτωπος με τεράστια προβλήματα και με στρατό διαλυμένο, καταφέρνει να συγκεντρώσει μόλις 2.000 άνδρες. Από αυτούς, το πιο αξιόμαχο τμήμα ήταν ένα σώμα 800 Ιταλών ιππέων μισθοφόρων, ενώ οι άλλοι Ρωμιοί.[2] Η μάχη ξεκίνησε με επέλαση των δυτικών ιπποτών, η οποία όμως απέτυχε οικτρά, καθώς κυκλώθηκαν από τους υπέρτερους Τούρκους και εξολοθρεύθηκαν. Το υπόλοιπο στράτευμα κλονίστηκε, σύντομα τράπηκε σε φυγή και όλα έδειχναν πως τα πάντα έχουν χαθεί.

Στην κρίσιμη εκείνη στιγμή και ενώ αντιστέκονται μαχόμενα λίγα μόνο ρωμαϊκά σώματα, ο Σουλτάνος αναζητά το Βασιλιά. Ο Θεόδωρος βρίσκεται σε αμηχανία και αναγνωρίζει τον αντίπαλό του, που εφορμά εναντίον του. Με ένα ισχυρό χτύπημα με τον κεφαλοθραύστη ο Σουλτάνος ρίχνει τον Βασιλέα και το άλογό του στο έδαφος προκαλώντας του σκοτοδίνη. Αφού στέκεται και πάλι όρθιος, ο Θεόδωρος βγάζει το σπαθί από τη θήκη του, και φωνάζοντας υβριστικά "λάβετε τουτωνί" κατά το χρονογράφο (...κοινώς "πάρ'τα!" ) χτυπά τα πίσω πόδια του τεράστιου αλόγου του Τούρκου.[3]

Το άλογο καταρρέει παρασύροντας τον αναβάτη του. Αυτό που ακολουθεί δεν είναι ξεκάθαρο. Βυζαντινές πηγές αναφέρουν πως ο Θεόδωρος κάρφωσε το Σουλτάνο στην καρδιά, ενώ ο σελτζούκος Ιμπν Μπιμπί πως τον αποτέλειωσε "Φράγκος"[4]. Ο Ακροπολίτης μας παραδίδει πως η κεφαλή του Καϊκοσρού κόπηκε χωρίς να σφαγεί από το βασιλέα ή από άλλον της συνοδείας του. Πιθανόν να συνέβη λόγω της ανώμαλης προσγείωσης στο έδαφος ή να υπονοείται κάποια θαυματουργική επέμβαση.[5]

Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης, χειρ.15ου αι. - Άγιος Θεόδωρος, εικόνα 13ου αι.,Πάτμος

Όπως και να χει ο Θεόδωρος είναι νικητής. Τα ρωμαϊκά στρατεύματα αναθαρρούν, ανασυντάσσονται και κατανικούν τους Τούρκους. Σύντομα υπογράφεται συνθήκη. Η Μικρά Ασία είναι ασφαλής και ο Θεόδωρος ήρωας και άξιος αυτοκράτωρ. Ο Καϊκοσρού θάφτηκε στο μαυσωλείο Αλαεντίν των σελτζούκων σουλτάνων στο Ικόνιο.

ο αυτοκράτωρ και ο άγιος Θεόδωρος, νόμισμα Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη (1204-1222)

Αναφορές:
[1] Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, 112
[2] Treadgold, 1997, p.717
[3] Γεώργιου Ακροπολίτου, Ιστορία, 10
[4] Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser, The origins of the Ottoman Empire, p.31
[5] Γεώργιου Ακροπολίτου, Ιστορία, 10

ΠΗΓΕΣ:
-Γεώργιου Ακροπολίτου, Ιστορία
-Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser, The origins of the Ottoman Empire, 1992
-Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ', Εκδοτική Αθηνών, 1979