Ο Ντοστογιέφσκι μιλά για την Παιδεία ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΙΩΣΥΝΗ

 

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 

          Πριν από διακόσια χρόνια – στις 11 Νοεμβρίου 1821 -, με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, γεννήθηκε ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Φιοντόρ (Θεόδωρος) Ντοστογιέφσκι. Έζησε πριν από τόσα χρόνια και μίλησε για την δυτική κοινωνία και την παιδεία της,  λες και ζει σήμερα. Είχε τη σπάνια ικανότητα να διεισδύει στα κατάβαθα της ψυχής και εκφραστικά παρουσίασε τις κτηνώδεις πράξεις στις οποίες οδηγείται ο μηδενιστής άνθρωπος. Αδιαμφισβήτητα  ο Ντοστογιέφσκι στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι ο πιο δυνατός στην περιγραφή των αρνητικών και τραγικών ηρώων (Ιβάν Καραμάζοφ, Σταυρόγκιν, Ρασκόλνικοφ) και είναι λιγότερο δυνατός στους θετικούς ήρωές του (στάρετς Ζωσιμάς, Αλιόσα Καραμάζοφ, κ.α.).

          Ο Ντοστογιέφσκι γράφει στο «Ημερολόγιό» του, του 1873, ως να ζει στο σήμερα. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων ότι οι καθοδηγητές της «ευρωπαϊκής προοδευτικής σκέψης»   καταλύουν ηθικούς και φυσικούς νόμους σταθερούς και αμετάβλητους και προσβάλλουν αιώνιες αξίες.    Και προσθέτει: «Δώστε σε όλους αυτούς τους μεγάλους μοντέρνους δασκάλους την πλήρη δυνατότητα να καταστρέψουν την παλιά κοινωνία και να την οικοδομήσουν από την αρχή και ως αποτέλεσμα θα προκύψει τόση αμάθεια και τέτοιο χάος, κάτι τόσο χυδαίο, τυφλό και απάνθρωπο, ώστε όλο το οικοδόμημα θα καταρρεύσει κάτω από τις κατάρες της ανθρωπότητας, πριν καν προλάβει να κατασκευαστεί» (Dostoievski “Journal d’ un ecrivain”, Gallimard, 11e edition, p. 209)

          Η κοινωνία αυτή της «προοδευτικής σκέψης», γράφει ο επίκαιρος Ντοστογιέφσκι, αντικαθιστά την αληθινή παιδεία «μόνο με την αναιδή άρνηση, όπου τα παιδιά διαπαιδαγωγούνται να ζουν χωρίς αρχές και πέρα από κάθε φυσική αλήθεια, με έλλειψη σεβασμού ή αδιαφορία προς την πατρίδα και ειρωνική περιφρόνηση προς τον λαό». Και τονίζει ο Ρώσος συγγραφέας ότι η αιτία του κακού είναι ότι η μακραίωνη εθνική καταπίεση, που δεχόμαστε οι Ορθόδοξοι λαοί από την δυτική κουλτούρα, είναι αυτή που μας καταργεί κάθε ανεξαρτησία σκέψης και βιαίως μας επιβάλλει να αποδεχθούμε τα αξιώματα της δυτικής κουλτούρας και παράλληλα να απορρίψουμε τον δικό μας εαυτό και να παύσουμε να σεβόμαστε και να εκτιμάμε τη δική μας πολιτισμική κληρονομιά και ταυτότητα.

          Παρά την αυστηρή κριτική του στον δυτικό τρόπο σκέψης και ζωής ο Ντοστογιέφσκι αγαπούσε την Ευρώπη. Ο αείμνηστος Σέρβος Μητροπολίτης πρ. Ζαχουμίου και Ερζεγοβίνης Αθανάσιος Γιέβτιτς γράφει ότι την αποκαλούσε «χώρο των θαυμάτων» και «αγαπητό νεκροταφείο, όπου πάμε και κλαίμε την τραγικότητά μας». Και προσθέτει: «Το να ονομάσουμε τον Ντοστογιέφσκι απλώς αντιδυτικό είναι απλούστευση, όπως επίσης απλούστευση είναι να τον θεωρήσουμε απλώς ανατολικό. Ο Ντοστογιέφσκι είναι πάνω από την Ανατολή και από την Δύση. Διότι η αλήθεια του ανθρώπου δεν εξαντλείται με την Ανατολή και τη Δύση… Ο Ντοστογιέφσκι λέγει στον άνθρωπο της κάθε εποχής να μην λατρεύει είδωλα. Και είδωλα μπορεί να είναι η κοινωνία, η ελευθερία, ο ίδιος ο άνθρωπος, αν δεν πιστεύει στον Θεάνθρωπο Χριστό».- (Εισαγωγή Αθαν. Γιέβτιτς εις βιβλίο Φ. Ντοστογιέφσκι «Οι φτωχοί», Εκδ. IMAGO, Αθήναι, 1983, σελ. 32).- 

Η απίστευτη ζωή του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι -«Δεν έχω βιώσει ποτέ την ευτυχία. Πάντα την περίμενα» Ντοστογιέφσκι NEWSROOM IEFIMERIDA.GR 10/04/2021 21:40

Γλίτωσε το απόσπασμα κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, έγραψε μερικά από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα μέχρι σήμερα, βυθίστηκε στον τζόγο δίνοντας τα πάντα. Ο λόγος για τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι.


«Οι πραγματικά σπουδαίοι άνδρες, νομίζω, πρέπει να βιώνουν μεγάλη θλίψη», είχε δηλώσει ο Ντοστογιέφσκι. Κι όπως ανακαλύπτει κανείς από τη βιογραφία του Άλεξ Κριστόφι, σίγουρα παρέμεινε πιστός στα λεγόμενά του.

«Δεν έχω βιώσει ποτέ την ευτυχία. Πάντα την περίμενα», ήταν μία ακόμη από τις δηλώσεις του μυθιστοριογράφου. Ο βιογράφος Άλεξ Κριστόφι στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Dostoevsky in Love: An Intimate Life» μας ενημερώνει για την «ανήσυχη και δυστυχισμένη» ύπαρξή του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία του 19ου αιώνα ήταν ένα «τεράστιο δίκτυο κλεφτών» και πως μια μέση τουαλέτα ήταν μια τρύπα σε μια σανίδα, κάτω από την οποία «η βρωμιά ήταν παχιά και ολισθηρή».
Ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι στο Παρίσι
Ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι στο Παρίσι

Αν ο Ντοστογιέφσκι στα βιβλία του έγραφε για «τους ταπεινωμένους, τους άρρωστους και τους σιωπηλούς», εάν εξέταζε την ψυχολογία του «μεθυσμένου άνδρα, του διαλυμένου άνδρα», τότε αυτό συνέβαινε επειδή όλα, από μία άποψη, ήταν αυτοβιογραφικά. Ο ίδιος ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι ήταν ένας «οργισμένος άνδρας» που βρισκόταν συνεχώς στο επικίνδυνο χείλος της σωματικής και ψυχικής καταστροφής.
Εχασε τους γονείς του πολύ νωρίς

Γεννήθηκε το 1821, γιος ενός φτωχού γιατρού. Ήταν ένα «παιδί γεμάτο ενέργεια, περιέργεια, που συνεχώς μιλούσε με αγνώστους». Η μητέρα του πέθανε από φυματίωση όταν εκείνος ήταν 15 ετών. Ο πατέρας του βρέθηκε νεκρός σε μία τάφρο λίγο αργότερα –είτε σκοτώθηκε από τους υπηρέτες του είτε από ατύχημα, είναι κάτι που παραμένει πάντα ένα μυστήριο.
Advertisement

Ο Ντοστογιέφσκι στάλθηκε από συγγενείς στο Ινστιτούτο Στρατιωτικών Μηχανικών στην Αγία Πετρούπολη, όπου σπούδασε μουσική, χορό, στρατιωτική άσκηση, γεωμετρία και χαρτογράφηση πεδίου. Του άρεσε να διαβάζει ιατρικά εγχειρίδια και είχε βρει ενδιαφέρουσες τις ψυχικές ασθένειες και το νευρικό σύστημα. Στον ελεύθερο χρόνο του άρχισε να γράφει διηγήματα.

Μια πολλά υποσχόμενη λογοτεχνική σταδιοδρομία διακόπηκε όταν ένας κριτικός εφημερίδας, ο Βαλέριαν Μάικοφ, ο οποίος σχεδίαζε να γράψει ένα άρθρο που θα έκανε τον Ντοστογιέφσκι «τον σημαντικότερο συγγραφέα της γενιάς του», πήγε για μια βόλτα στην εξοχή, «έπαθε ηλίαση και πέθανε».
Πώς γλίτωσε στο τσακ την εκτέλεση

Το 1849, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι συνελήφθη και κατηγορήθηκε, μαζί με άλλους ποιητές, για τη «διανομή έντυπων έργων κατά της κυβέρνησης». «Του δόθηκε μία παχιά γκρι στολή φυλακής, κάλτσες και μετά έκλεισε η πόρτα πίσω του». Πέρασε 8 μήνες σε απομόνωση, πριν οδηγηθεί σε εκτέλεση. Όταν ήρθε εκείνη η ώρα, του έδειξαν μια χειράμαξα, στην οποία βρισκόταν ένα φέρετρο καλυμμένο με ένα πανί. Ο Ντοστογιέφσκι δέθηκε σε μία κολόνα, οι στρατιώτες σημάδεψαν και, την τελευταία στιγμή, ανακοινώθηκε ότι ο τσάρος είχε ανακαλέσει την απόφαση για εκτέλεση. Αντί για σφαίρα, έλαβε τετραετή ποινή σκληρής εργασίας.
Κρατούμενοι στην φυλακή όπου πέρασε 8 μήνες στην απομόνωση ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι
Κρατούμενοι στη φυλακή όπου πέρασε 8 μήνες στην απομόνωση ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι/Φωτογραφία: Getty Images

Ήταν μία εμπειρία που θα οδηγούσε τους περισσότερους ανθρώπους στο άσυλο. Ο Ντοστογιέφσκι, όμως, υπέφερε μόνο «από αιμορροΐδες -σε σημείο που δεν μπορούσε να καθίσει ούτε να σταθεί όρθιος- και σπασμούς στον λαιμό». Ωστόσο, το καθεστώς των φυλακών ήταν μια κόλαση, χωρίς εγκαταστάσεις για μπάνιο ή αποχέτευσης και το φαγητό ήταν μια σούπα με λάχανο «που γινόταν πιο πυκνή χάρη σε έναν τεράστιο αριθμό κατσαρίδων». Οι φρουροί ήταν σαδιστές: «Εάν βγεις έστω και λίγο εκτός γραμμής, θα σε μαστιγώσουμε».

Τελικά, όμως, απελευθερώθηκε και έζησε στο Ομσκ, μια πόλη που αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τους Σοβιετικούς ως εγκατάσταση πυρηνικών δοκιμών. Εκεί, ο μυθιστοριογράφος ερωτεύτηκε τη γυναίκα (σύντομα χήρα) ενός τοπικού αξιωματούχου ειδικών φόρων κατανάλωσης. Οι αρνήσεις της μαντάμ Ισάεβα να ενδώσει στο φλερτ του ώθησαν τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι να πει πως «η χαρά της αγάπης είναι μεγάλη, αλλά τα βάσανά της είναι τόσο έντονα, που θα ήταν πολύ καλύτερο να μην αγαπήσεις καθόλου».
Η πρώτη νύχτα γάμου και η τραγική κατάληξη

Δεν μπορεί να κατηγορήσει κάποιος τη λογική του. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι, όταν τελικά παντρεύτηκε τη Μαρία Ισάεβα το 1857, έπαθε επιληπτική κρίση στην κρεβατοκάμαρα την πρώτη νύχτα του γάμου τους, πέφτοντας στο πάτωμα «με το σώμα του να πάλλεται σε έναν απροσδιόριστο ρυθμό». Και εάν αυτό δεν ήταν αρκετά τραγικό, στον Ντοστογιέφσκι άρεσε σεξουαλικά να φιλάει πόδια και να χαϊδεύει κάλτσες και παπούτσια.

Η επιληψία «τρόμαξε τη γυναίκα μου μέχρι θανάτου» και, όπως λέει ο βιογράφος, «ο γάμος δεν ανέκαμψε ποτέ μετά από εκείνη την πρώτη νύχτα». Ήταν μια ανακούφιση για όλους όταν εκείνη πέθανε από φυματίωση.
Ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι με στρατιωτική στολή
Ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι με στρατιωτική στολή

Έχοντας απολυθεί από τον στρατό το 1859 «λόγω των αιμορροΐδων», ο Ντοστογιέφσκι επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη για να ξαναρχίσει τη λογοτεχνική ζωή. Το «Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων», το μυθιστόρημα για τη σκληρότητα στη φυλακή της Σιβηρίας, έγινε μεγάλη επιτυχία και, ξαφνικά με χρήματα στην τσέπη του, ο συγγραφέας μπόρεσε να ταξιδέψει. Δεν εντυπωσιάστηκε από το Παρίσι («μια εξαιρετικά βαρετή πόλη») και είπε για το Λονδίνο: «Όλοι βιάζονται να γίνουν λιώμα από μεθύσι».
Η γνωριμία και ο εθισμός στον τζόγο

Ήταν στα τραπέζια τζόγου του Βισμπάντεν που γνώρισε τον εχθρό του -τα ζάρια και τα χαρτιά. Με την πεποίθηση πως ήταν μάστερ σε ένα σύστημα που συνδύαζε «τύχη με λογική», ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι έχασε μέσα σε μία βραδιά το ισοδύναμο των σημερινών 32.000 λιρών.

Δανείστηκε πολλά, έβαλε ενέχυρο τα υπάρχοντά του, ζήτησε από τους φίλους του να βάλουν κι εκείνοι ενέχυρα. Ήταν εμμονικός, η συμπεριφορά και η διάθεσή του κυμαινόταν δραματικά μεταξύ χαράς και απελπισίας. Οι ελάχιστες νίκες του τον ενθάρρυναν, οδηγώντας όμως σε περαιτέρω απώλειες.

Ο Φρόιντ πιθανώς δεν ήταν χρήσιμος όταν είπε ότι «ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια είναι υποκατάστατο του αυνανισμού», αλλά όταν ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι παντρεύτηκε τη στενογράφο του, Άννα, το 1866, εκείνη μπορεί να αναρωτιόταν εάν είχε κάποιο δίκιο.

Ποντάροντας υψηλά ποσά, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι βυθίστηκε σε τεράστια χρέη. Παρακαλούσε πάντα για συγχώρεση από την Άννα, λέγοντάς της πως «δεν ήταν άξιός της», αλλά αμέσως μετά της ζητούσε να βάλει ενέχυρο το δαχτυλίδι του γάμου τους και τα έπιπλα. Δεν μπορούσε να πληρώσει τους λογαριασμούς στα εστιατόρια ή στα ξενοδοχεία, ή τα εισιτήρια τρένων. Δεν είχε μείνει τίποτα στο σπίτι παρά μόνο τα ξύλινα κουτάλια.
Στον δεύτερο γάμο του συνέβη κάτι αντίστοιχο και πάλι

Στο σεξουαλικό μέτωπο, ο Ντοστογιέφσκι είχε πάλι ένα επεισόδιο την πρώτη νύχτα του γάμου και φώναζε από πόνο για τις επόμενες 4 ώρες. Μόλις συνήλθε, μπορούσε να μιλήσει μόνο στα γερμανικά. Με κάποιον τρόπο, ο Ντοστογιέφσκι απέκτησε παιδιά, αλλά την ώρα που γεννούσε η γυναίκα του, εκείνος ήταν αυτός που έβγαζε «κραυγές ζώων». Η μαία χρειάστηκε να τον πετάξει έξω.

Ο βιογράφος λέει ότι ο Ντοστογιέφσκι έπασχε από αυτό που σήμερα ονομάζεται Geschwind, μια νευρολογική κατάσταση που εξηγεί τη μανία για γραφή ή τζόγο αλλά και τη μεταβλητότητα. Αυτή είναι εξάλλου και η ατμόσφαιρα στα βιβλία του «Έγκλημα και τιμωρία», «Αδελφοί Καραμάζοφ», «Ο Ηλίθιος» και ούτω καθεξής: Ιστορίες για φαντάσματα, απατεώνες και δολοφόνους, γεμάτες «επαναλήψεις και παραβάσεις».

Η Άννα έβαλε σε κάποια τάξη τα οικονομικά, βοήθησε τον σύζυγό της να βρει εκδότες, επεξεργάστηκε τα μπερδεμένα κείμενα και ήταν υπεύθυνη για την οργάνωση των τελευταίων χρόνων του Ντοστογιέφσκι, όπου έπασχε από λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, εμφύσημα και αιμορραγία από τη μύτη.

Στη Ρωσία «χαιρετίστηκε ως εθνικός προφήτης» και ο τσάρος τον προσκάλεσε σε δείπνο στο χειμερινό παλάτι -καθόλου άσχημα για έναν πρώην κατάδικο. Όταν πέθανε, τον Φεβρουάριο του 1881, χιλιάδες ξεχύθηκαν στους δρόμους για να παραστούν στην κηδεία του.

Μια μικρή λεπτομέρεια από το βιβλίο; Ο Ντοστογιέφσκι και η Άννα είχαν μία αγελάδα στον επάνω όροφο του διαμερίσματός τους «ώστε να έχουν τα παιδιά τους πάντα φρέσκο γάλα». <p>Πηγή: <a target="_blank" href="https://www.iefimerida.gr">iefimerida.gr</a> - <a target="_blank" href="https://www.iefimerida.gr/stories/zoi-fiontor-ntostogiefski-mesa-apo-biografia">Η απίστευτη ζωή του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι -«Δεν έχω βιώσει ποτέ την ευτυχία. Πάντα την περίμενα» - iefimerida.gr</a></p>

O Ντοστογιέφσκι, ο Πάπας και η Ορθόδοξη εκκλησία...ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

 

Ο Θεόδωρος Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι γεννήθηκε το 1821 στη Μόσχα και πέθανε στην Αγία Πετρούπολη το 1881. Υπήρξε μέγας μυθιστοριογράφος παγκόσμιας ακτινοβολίας. Πολύ μεγάλη η προσφορά του στην παγκόσμια διανόηση. Ο Ντοστογιέφσκι υπήρξε μέγας ψυχολόγος, αποκάλυψε ολόκληρο σκοτεινό κόσμο ταπεινών, ηλιθίων, εγκαταλειμμένων στα πάθη τους, θρησκευτικών, μυστικοπαθών και κακούργων, με απαράμιλλη ακρίβεια και βαθύτητα και με άπειρο ανθρώπινο πόνο και συμπάθεια…

Ένα μήνα πριν από το θάνατό του εξεφώνησε περίφημη ομιλία στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του μεγαλύτερου ποιητή της Ρωσίας Αλεξάνδρου Πούσκιν. Ο Πούσκιν ήταν μεγάλος φιλέλληνας.

Μερικά από τα έργα του Ντοστογιέφσκι είναι: «Ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι», «Ο Ηλίθιος», «Το Ημερολόγιο ενός συγγραφέως». Το αριστούργημά του «Αδελφοί Καραμαζώφ» (1880).

Οι ήρωες των διαλόγων του είναι οι εκφραστές της διανόησής του. Η γιγάντια μορφή της λογοτεχνίας, λοιπόν, βρίσκει τον τρόπο να φανερώσει τη θεωρία και τις επιδιώξεις του Βατικανού. Ο Ντοστογιέφσκι γνώρισε την ανθρώπινη ψυχή, την ανθρώπινη ψυχολογία και παθολογία, όσο λίγοι στον κόσμο. Έγινε μεγάλος διδάσκαλος της Ορθόδοξης ανθρωπολογίας, γιατί πρώτος αυτός μαθήτευσε στο Ευαγγέλιο και στους αγίους της Ορθοδοξίας.

Στον «Ηλίθιο» (Δ’ 1, VII) ο Ντοστογιέφσκι γράφει: «Ο Καθολικισμός είναι πίστη μη χριστιανική. Ο Καθολικισμός της Ρώμης είναι χειρότερος από τον αθεϊσμό… Ο αθεϊσμός κηρύττει μονάχα το μηδέν, ο Καθολικισμός, όμως, προχωρεί πιο πέρα ακόμα: Κηρύττει ένα διαστρεβλωμένο Χριστό, ένα Χριστό αντίθετο του Χριστού. Κηρύττει τον Αντίχριστο».

Η ταπείνωση είναι η στολή της Θεότητας, λέει ο Ισαάκ ο Σύρος. Ο Χριστιανισμός είναι η πίστη και η Αποκάλυψη της αγάπης. Είναι η ζωή και η ενσάρκωση της ειρήνης και της πραότητας. Είναι το βίωμα της συγγνώμης και της μακροθυμίας.

Αντίθετα, ο Παπισμός είναι το παραμορφωμένο πρόσωπο του Χριστιανισμού. Ο Ντοστογιέφσκι στους «Δαιμονισμένους» γράφει: «Η Ρώμη ανακήρυξε ένα Χριστό που υπέκυψε στον τρίτο πειρασμό του σατανά. Διακήρυξε σε όλον τον κόσμο πως ο Χριστός δεν μπορεί να βασιλέψει χωρίς την επίγεια βασιλεία. Ήταν το ίδιο σαν να ανεκήρυξε ο καθολικισμός τον Αντίχριστο και αυτό ήταν που κατέστρεψε τη Δύση».

Για να δικαιολογήσει ο Πάπας το αξίωμα του αρχηγού κράτους που έχει παραδέχεται ότι ο Χριστός είναι βασιλέας στη γη. Και αυτά, ενώ γνωρίζουμε ότι ο ίδιος ο Χριστός είπε: «Η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου».

Έτσι, ο Πάπας Λέων ο Θ’ το 1053, αποφάσισε να διακόψει οριστικά τις σχέσεις του Βατικανού με την Ορθοδοξία. Έστειλε αντιπροσώπους του στην Κωνσταντινούπολη, δήθεν, για να ρυθμίσουν τις διαφορές των δύο Εκκλησιών. Οι αλαζονικοί αυτοί αντιπρόσωποι του Πάπα δυσαρέστησαν όλους με την αλαζονεία τους και κατάλαβαν ότι η αποστολή απέτυχε. Έτσι, μπήκαν στην Αγία Σοφία την ώρα που ετελείτο Θεία Λειτουργία και αφού άφησαν επάνω στην Αγία Τράπεζα αφορισμό κατά του Πατριάρχη και όλης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αναχώρησαν για τη Ρώμη.

Ο Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος μετά βίας κατόρθωσε να συγκρατήσει τον εξαγριωμένο λαό, για να μη κακοποιήσει, τους απεσταλμένους του Πάπα. Τέσσερις ημέρες μετά το επεισόδιο, δηλαδή στις 20 Ιουλίου 1054, συγκάλεσε ο Πατριάρχης την ενδημούσα Σύνοδο και αφώρισε τον Πάπα και όλους όσοι βλασφημούν την Ορθόδοξη Εκκλησία, διέγραψε μάλιστα οριστικά τον Πάπα από το δίπτυχο της Εκκλησίας. Έτσι, το σχίσμα της Εκκλησίας έγινε οριστικό.

Στο σημείο αυτό ο Ντοστογιέφσκι στο πέμπτο κεφάλαιο του έργου του, στο αριστούργημά του ΑΔΕΛΦΟΙ ΚΑΡΑΜΑΖΟΦ, παρουσιάζει μια συγκλονιστική έμπνευση: Ο μέγας ιεροεξεταστής δικάζει τον σιωπηλόν και φυλακισμένον Χριστόν: «…Δίκασέ μας, αν μπορείς κι αν τολμάς. Μάθε πώς δε σε φοβάμαι. Μάθε πως και εγώ ήμουνα στην έρημο, πως και εγώ έζησα με ακρίδες και αγριόριζες, πως και εγώ ευλογούσα την ελευθερία που μ’ αυτήν εσύ ευλόγησες τους ανθρώπους, πως και εγώ ετοιμαζόμουν να γίνω ένας από τους εκλεκτούς σου, να γίνω ένας από τους ισχυρούς και τους μεγάλους, διψώντας να «συμπληρώσω τον αριθμό».

Μα συνήλθα και δεν θέλησα να υπηρετήσω την αφροσύνη. Γύρισα στην ομάδα εκείνων που διόρθωσαν το έργο σου. Εγκατέλειψα τους υπερήφανους και επέστρεψα στους ταπεινούς για να τους κάνω ευτυχισμένους. Όλα όσα σου λέω θα γίνουν και η βασιλεία μας θα οικοδομηθεί.

Και συνεχίζοντας εδώ ο Ντοστογιέφσκι τον αλληγορικό διάλογο μεταξύ των δύο αδελφών – ηρώων του μεγάλου αυτού έργου του, καταλήγει με τα λόγια που βάζει στο στόμα του Αλιόσα: -Το ποίημά σου είναι εγκώμιο για τον Ιησού κι όχι μομφή όπως το θέλησες εσύ…

Στη συνέχεια κάνει λόγο για τους ιεροεξεταστές και τους Ιησουίτες… για να καταλήξει: «Αυτοί όλοι είναι απλώς και μόνον η ρωμαϊκή στρατιά για τη μελλοντική γήινη αυτοκρατορία, με αυτοκράτορα τον πρωθιερέα της Ρώμης…

Να το ιδανικό τους, χωρίς κανένα μυστήριο, χωρίς καμιά ανώτερη οδύνη… Είναι μία απλούστατη δίψα εξουσίας, των γήινων χυδαίων αγαθών, της καθυπόταξης… ένα είδος μελλοντικής δουλοπαροικίας με τον όρο αυτοί να γίνουν τσιφλικάδες… αυτό είναι όλο κι όλο που θέλουν. Ίσως, ούτε καν να πιστεύουν σε Θεό…

Ο αμίμητος χειρουργός και ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής Ντοστογιέφσκι είχε συλλάβει πολύ καλά το πνεύμα του Παπισμού.

Εμείς οι Ορθόδοξοι κάνουμε σταυρό με τα τρία δάκτυλα, τα οποία συμβολίζουν την Αγία Τριάδα. Οι Παπικοί κάνουν σταυρό με τα τέσσερα δάκτυλα. Το τέταρτο δάκτυλο είναι ο Πάπας. Έτσι, ο Πάπας γίνεται σύνθρονος και ομόθρονος της Αγίας Τριάδος. Άρα Θεός…

Θα αναφέρω ένα ακόμη από τα πολλά. Ο Πάπας έχει το αλάθητον. Δηλαδή, δεν κάνει αμαρτίες, είναι αναμάρτητος. Ο Απόστολος Παύλος είναι ο πρώτος μετά τον Ένα. Δηλαδή, μετά τον Χριστόν είναι ο Αποστ. Παύλος. Κι όμως, ο Παύλος λέει: «Πρώτος αμαρτωλός είμαι εγώ»!

Ο Ντοστογιέφσκι γράφει πολλά για το πραγματικό πρόσωπο της Παπικής Εκκλησίας, αλλά δεν είναι δυνατό να αναφερθούν όλα σε ένα σύντομο άρθρο.

Κατά τον Π.Γ. Μεταλληνό: «Το Βατικανό παραμένει η μεγαλύτερη ανθελληνική δύναμη και προπαγάνδα στον κόσμο». Αυτό το απέδειξε με την 4η σταυροφορία στις 12 Απριλίου 1204. Κατέστρεψε την Ελληνική Αυτοκρατορία του Βυζαντίου, σε σημείο που να μη μπορέσει την επερχόμενη λαίλαπα του 1453…

Οι παπικοί εμφανίζονται ότι δεν έχουν σχέση με την 4η σταυροφορία και ότι ουδέποτε σκέφτηκαν να υποτάξουν το Βυζάντιο. Όμως, αυτοδιαψεύστηκαν: Το 2008 εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το βιβλίο του Ιωάννη Σαρσάκη με τον τίτλο «Ιωάννης Β. Βατάτζης – ο Άγιος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου». Έκδοση Ορθοδόξου Κυψέλης.

Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύεται η επιστολή που έστειλε το 1234 ο τότε Πάπας της Ρώμης Γρηγόριος ο Θ’ (ένατος) στον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη.

Η επιστολή αυτή είναι προκλητικότατη και ομιλεί απαξιωτικά για την Ορθοδοξία και το Βυζάντιο. Αποκαλύπτει ότι ο Πάπας που κρυβότανε πίσω από τις Σταυροφορίες ήταν ο Πλανητάρχης της εποχής. Για την άλωση της Κων/πολης το 1204 και τα σχέδια του Βατικανού, δύο σημεία της επιστολής είναι αποκαλυπτικά: Ζητούσε από τον Ιω. Βατάτζη δύο πράγματα: πρώτο, να ξεχάσει διά παντός την Κωνσταντινούπολιν και δεύτερο, να εγκαταλείψει τον βυζαντινόν τίτλον «Βασιλεύς και Αυτοκράτωρ Ρωμαίων».

Ο Ιω. Βατάτζης, αν και βρισκόταν σε δυσμενέστερη θέση από πλευράς πολιτικής και οικονομικής, έστειλε μία εκπληκτική επιστολή – απάντηση στον Πάπα, η οποία αποτελεί μνημείο ελληνικής υπερηφάνειας και εθνικής αξιοπρέπειας. Μακάρι να διδάσκονταν από αυτήν οι σημερινοί κυβερνήτες μας και ορισμένοι ηγέτες των Ευρωπαίων εταίρων μας, επίγονοι των Σταυροφόρων του 1204.

Αναφέρω μερικά σημεία της επιστολής – απάντησης του Ιω. Βατάτζη στον Πάπα: «…Μας γράφεις ότι από το δικό μας γένος, το ελληνικό άνθησε η σοφία και τα αγαθά της διαδόθηκαν στους άλλους λαούς.

Αυτό σωστά το γράφεις. Πώς, όμως, αγνόησες ή και αν υποτεθεί ότι δεν το αγνόησες, πώς το ξέχασες να γράψεις ότι μαζί με τη σοφία το γένος μας κληρονόμησε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και τη βασιλεία: Συ απαιτείς να μη αγνοήσουμε τον θρόνο σου και τα προνόμιά του. Αλλά, εμείς έχουμε να ανταπαντήσουμε να ιδείς καθαρά και να μάθεις τα δικαιώματα που έχουμε εμείς επί της εξουσίας και του κράτους της Κωνσταντινούπολης, το οποίο από τον Μέγα Κωνσταντίνο διατηρήθηκε για μια χιλιετία και έφτασε σε μας.

Ο γενάρχης της βασιλείας μου είναι από το γένος των Δουκών και των Κομνηνών, για να μη αναφέρω εδώ και όλους τους βασιλείς που είχαν ελληνική καταγωγή και για πολλές εκατοντάδες χρόνια κατείχαν τη βασιλική εξουσία της Κωνσταντινούπολης. Εμείς εξαναγκαστήκαμε από την πολεμική βία και φύγαμε από τον τόπο μας. Όμως, δεν παραιτούμαστε από τα δικαιώματά μας της εξουσίας και του κράτους της Κωνσταντινούπολης… Ποτέ δεν θα πάψουμε να δίνουμε μάχες και να πολεμούμε αυτούς που την κατέκτησαν και την κατέχουν.

Γιατί, αλήθεια, πώς δεν θα διαπράτταμε αδικία απέναντι στους νόμους της φύσης και στους θεσμούς της πατρίδας μας και στους τάφους των προγόνων μας και στα θεία και ιερά τεμένη, αν δεν πολεμήσουμε για όλα αυτά με τη δύναμή μας… Ωστόσο να ξέρει η αγιότητά σου ότι υποδεχτήκαμε χωρίς λύπη το αγροίκο ύφος του γράμματός σου και φερθήκαμε με ηπιότητα στους κομιστές του, μόνον και μόνον για να διατηρήσουμε την ειρήνη μαζί σου»!

Όταν έλαβε αυτή την επιστολή ο Πάπας ανάμεσα στα άλλα είδε και τούτο: «…δεν παραιτούμαστε από τα δικαιώματά μας της εξουσίας και του κράτους της Κωνσταντινούπολης. Ποτέ δεν θα πάψουμε να δίνουμε μάχες και να πολεμούμε αυτούς που την κατέκτησαν και την κατέχουν…».

Αυτό ανησύχησε το Βατικανό. Για να ενισχύσει τη θέση των ανθρώπων του που διαφέντευαν την Κων/πολη και γενικά την Ανατολή, αποφάσισε να στείλει ενισχύσεις. Έτσι, το 1236 ο Πάπας ετοίμαζε νέα Σταυροφορία. Την ματαίωσε, όμως, ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Φρειδερίκος ο Β’.

Όλα αυτά επιβεβαιώνουν ότι ο Πάπας ήταν ο Πλανητάρχης των Σταυροφοριών και αυτός διέταξε την κατάληψη της Κων/πολης το 1204.

Η πλάνη είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί

 

Στον άνθρωπο που έχει υγιή ψυχή αποκαλύπτονται τα μυστήρια του Θεού.

Ο άνθρωπος που είναι άξιος του Θεού γίνεται έμπλεος του Αγίου Πνεύματος. Έχει την θεία χάρι. Ο Θεός εν τω μυστηρίω του Χριστού του δίδει τη χαρά, την ειρήνη, την πραότητα, την αγάπη.

Του δίδει άλλα γνωρίσματα, αυτά που λέει ο απόστολος Παύλος:

«Ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια…».

Ο Θεός δε γνωρίζει παρελθόν, παρόν και μέλλον. «Ουκ έστι κτίσις αφανής ενώπιον αυτού, πάντα δε γυμνά και τετραχηλισμένα τοις οφθαλμοίς αυτού…».

Έτσι και στον άνθρωπο που έχει υγιή ψυχή, αποκαλύπτονται τα μυστήρια του Θεού και γνωρίζονται οι βουλές Του, στο βαθμό που ο Θεός το επιτρέπει.

Χρειάζονται όμως προϋποθέσεις, προκειμένου να έλθει και να μείνει η θεία χάρις μέσα στον άνθρωπο.

Μόνον αυτός που έχει ταπείνωση λαμβάνει τα δώρα αυτά από τον Θεό, τα αποδίδει στον Θεό και τα χρησιμοποιεί προς δόξαν Του.

Ο καλός, ο ταπεινός, ο ευσεβής, ο αγαπών τον Θεό, αυτός που έχει αρετή με την χάρι του Θεού δεν πλανάται. Αισθάνεται μέσα του ότι είναι πραγματικά ανάξιος κι ότι όλα αυτά του δίνονται, για να γίνει καλός, και γι’ αυτό αγωνίζεται.

Αντίθετα, η χάρις του Θεού δεν πηγαίνει στους εγωιστές, στους ανθρώπους, που δεν έχουν συνείδηση τι τους γίνεται.

Ο άνθρωπος που έχει εωσφορικό εγωισμό νομίζει ότι είναι έμπλεος θείας χάριτος, αλλά βρίσκεται σε πλάνη. Είναι άνθρωπος του διαβόλου.

Η πλάνη είμαι μια ψυχολογική κατάσταση, μια εσφαλμένη κρίση στην ουσία η πλάνη έρχεται απ’ τον εγωισμό. Στον άνθρωπο που βρίσκεται σε πλάνη δημιουργούνται ψευδαισθήσεις, πειρασμικές φαντασίες και βασανίζεται.

Η πλάνη είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί. Διορθώνεται μόνο με την θεία χάρι.

Μπορεί να προσευχηθεί κάποιος άλλος και ο Θεός να ελεήσει τον άνθρωπο που πλανάται. Αν προσπαθήσει κι αυτός, αν πάει σε «καθρέπτη», που είναι ο καλός πνευματικός, κι εξομολογηθεί ειλικρινά, η χάρις του Θεού θα τον θεραπεύσει.

Από το βιβλίο: «Βίος και Λόγοι» Αγίου Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Χανιά, 2015, σελ. 535-536

simeiakairwn

Όσα δεν μάθαμε για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (13/4/1204)

Όσα δεν μάθαμε για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (13/4/1204)

Για την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) από τους Σταυροφόρους, δεν μας δίδαξαν τίποτε στα σχολεία. Μας την ανέφεραν, σαν μια ακόμη ημερομηνία. 
Δεν μας μίλησαν για τις αρπαγές, για τις λεηλασίες, για τη βιαιότητα με την οποία συμπεριφέρθηκαν οι "πολιτισμένοι" και "θεοσεβείς", "Ευρωπαίοι" Σταυροφόροι. Δεν μας είπαν τίποτε για τον πλούτο που άρπαξαν.
 
Κι επειδή η ιστορία όταν δεν διδάσκει, επαναλαμβάνεται,
ας διαβάσουμε τι συνέβη: 

(...) Όμως, οι εισβολείς δεν λυπήθηκαν κανέναν. Προκειμένου να εξασφαλίσουν τη θέση τους, πυρπόλησαν τεράστιο τμήμα της πόλης που βρισκόταν στα ανατολικά ανάμεσα στη μονή Ευεργέτιδος και τη συνοικία Δρουγγάριο. Η πυρκαγιά διήρκεσε από τη νύχτα μέχρι το επόμενο βράδυ, καταστρέφοντας μεγάλο τμήμα της Πόλης. 
Το αυτοκρατορικό ανάκτορο των Βλαχερνών λεηλατήθηκε και οι κατακτητές εγκατέστησαν το στρατηγείο τους στον Παντεπόπτη. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης αποφάσισε να κάνει μια ακόμα προσπάθεια εκδίωξης των εισβολέων. Η έκκληση που απηύθηνε, όμως, στο λαό ήταν μάταιη. Όσοι δεν είχαν πανικοβληθεί, έδειχναν αδιάφοροι. 

Η βία των στρατιωτών δεν φείσθηκε ούτε των κοριτσιών ούτε των αφιερωμένων στο Θεό παρθένων. Η πόλη είχε περιέλθει σε χάος. Ευγενείς, γέροντες, γυναίκες και παιδιά έτρεχαν εδώ κι εκεί προσπαθώντας να σώσουν τη ζωή, την τιμή και τον πλούτο τους. Ιππότες, και Ενετοί ναύτες ανταγωνίζονταν σε ένα τρελό αγώνα λεηλασίας. Αυτοί οι ευσεβείς ληστές, ενεργούσαν σαν να είχαν άδεια να διαπράξουνοποιοδήποτε έγκλημα. Κράδαιναν τα ξίφη τους και λεηλατούσαν κατοικίες κι εκκλησίες. 

Η θρησκεία των ηττημένων υφίστατο κάθε είδους προσβολή. Εκκλησίες και μοναστήρια ήταν τα πρώτα που λεηλατήθηκαν. Μοναχοί και ιερωμένοι υπέστησαν προσβλητική μεταχείριση. Οι Σταυροφόροι τοποθετούσαν άμφια των ιερέων στις ράχες των αλόγων τους. 
Οι εικόνες αποσπώνταν από τα πλαίσιά τους ή θρυμματίζονταν. 
Τα δισκοπότηρα απογυμνώθηκαν από πολύτιμους λίθους και μεταβλήθηκαν σε κρασοπότηρα. 
Τα καλύμματα των Αγίων Τραπεζών και τα χρυσοκέντητα, διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους παραπετάσματα αφαιρέθηκαν, τεμαχίστηκαν και διαμοιράστηκαν. Οι Άγιες Τράπεζες της Αγίας Σοφίας, τεμαχίστηκαν, προκειμένου να αρπάξουν οι Σταυροφόροι τα 
πολύτιμα υλικά. Άλογα και μουλάρια οδηγήθηκαν στο Ναό για να μεταφέρουν φορτία ιερών σκευών, χρυσών και αργυρών πλακών του θρόνου, αμβώνων, θυρών και διακοσμήσεων. 
Οι στρατιώτες βεβήλωσαν το μέγιστο ναό της Χριστιανοσύνης. Μια από τις πόρνες που επανέκαμψαν για να στεφανώσουν τον “ιερό” ... ιπποτικό αγώνα κάθισε στην πατριαρχική καθέδρα και 
χόρευε τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια προς τέρψη των στρατιωτών. Την τρίτη ημέρα εκδόθηκε διαταγή για την προστασία των γυναικών.

Ωστόσο, πέρασαν πολλές ημέρες ώσπου να επανέλθει ο στρατός στην προηγούμενη πειθαρχία του. Ένας συγγραφέας της εποχής, ο συνεχιστής της ιστορίας του Γουλιέλμου της Τύρου, γράφει χαρακτηριστικά: “Όταν οι Λατίνοι δεν είχαν ακόμα καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, κρατούσαν την ασπίδα του Θεού μπροστά τους. Μόνο όταν εισήλθαν στην πόλη, την πέταξαν και καλύφτηκαν με την ασπίδα του διαβόλου”.

ΑΛΛΑ “ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ” ΤΩΝ ΠΟΡΘΗΤΩΝ: 

Τίποτα δεν έμεινε σεβαστό στην Πόλη από τους αδίστακτους “ιππότες”: εκκλησίες, λείψανα, μνημεία τέχνης. Οι Σταυροφόροι, καθώς και οι Λατίνοι μοναχοί και ιερωμένοι, έλαβαν μέρος στη λεηλασία. Ο αυτόπτης Χωνιάτης, δίνει μια τρομακτική εικόνα της λεηλασίας, της βίας και της ερήμωσης που επέφεραν. Μας διασώζει, μάλιστα, τον τρόπο φυγάδευσής του, μαζί με άλλους Βυζαντινούς, από έναν φίλο του Ενετό. Μπροστά τους πορευόταν ο ίδιος ο πατριάρχης ≪χωρίς σάκο, χρήματα, ράβδο, υποδήματα, αλλά μόνο με έναν επενδύτη≫, γράφει, ≪σαν ένας πραγματικός απόστολος ή μάλλον σαν ένας πραγματικός οπαδός του Ιησού Χριστού, καθώς καθόταν σε ένα γαϊδούρι, με τη διαφορά ότι εκείνος δεν εισερχόταν θριαμβευτικά στη νέα Σιών αλλά την εγκατέλειπε≫.

Οι Ενετοί και οι Σταυροφόροι μοιράστηκαν τα λάφυρα. Τα χρεωστούμενα στους Ενετούς 50.000 ασημένια μάρκα, πληρώθηκαν από τη λεία των στρατιωτικών. Πέραν των όσων κλάπηκαν και του ποσού που καταβλήθηκε στους Ενετούς, ο στρατός έλαβε συνολικά 400.000 μάρκα και 10.000 πανοπλίες. 
Στη διάρκεια της λεηλασίας, χάθηκαν πολύτιμα έργα τέχνης, βιβλιοθήκες λαφυραγωγήθηκαν, χειρόγραφα καταστράφηκαν, ενώ η Αγία Σοφία, ο ωραιότερος ναός της Χριστιανοσύνης, απογυμνώθηκε λεηλατούμενος από κάθε διακοσμητικό στοιχείο που ήταν δυνατό να μεταφερθεί. Αξίζει να σημειώσουμε πως μεγάλο μέρος των κλαπέντων βυζαντινών θησαυρών εκποιήθηκε τὸ 1795 ἀπὸ τὴν Βενετικὴ Δημοκρατία για πολεμικὲς ανάγκες. Οι τάφοι των αυτοκρατόρων, στο ναό των Αγίων Αποστόλων, με πρώτο εκείνον του Ιουστινιανού, λεηλατήθηκαν σε αναζήτηση θησαυρών. Αφού λεηλάτησαν ανάκτορα, ναούς και τάφους, οι ευσεβείς ληστές έστρεψαν την προσοχή τους στα αγάλματα. Μετά από αυτή την “Σταυροφορία”, όλη η δυτική Ευρώπη κοσμήθηκε με θησαυρούς της Κωνσταντινούπολης. Τα τέσσερα ορειχάλκινα άλογα που αποτελούσαν στολίδια του Ιπποδρόμου, μεταφέρθηκαν από τον Δάνδολο στην πόλη του, για τη διακόσμηση του προαυαλίου του ναού του Αγίου Μάρκου. Μεγάλο πλήθος ορειχάλκινων αγαλμάτων λιώθηκαν και μετατράπηκαν σε νομίσματα!

Μεταξύ των έργων που καταστράφηκαν έτσι ήταν: άγαλμα της Θεοτόκου από τον Βουν, άγαλμα του Ηρακλή (Λυσίππου), άγαλμα της Ήρας (Αγορά Κων/νου), άγαλμα του Πάρι, το Ανεμοδούλιον, σύμπλεγμα Βελερεφόντη - Πήγασου, το αρχαίο άγαλμα της λύκαινας που θήλαζε τον Ρωμύλο και τον Ρώμο, αγάλματα μιας σφίγγας, ενός ιπποπόταμου, ενός κροκοδείλου, ενός ελέφαντα, άλλα που αναπαριστούσαν θρίαμβο επί της Αιγύπτου, το τέρας Σκύλα, μορφές νικητών των ιπποδρομιών, και άλλα, που τα περισσότερα ήταν δημιουργήματα της προ Χριστού εποχής. Όλα αυτά τααγάλματα στάλθηκαν εσπευσμένα στις καμίνους και μετατράπηκαν σε νομίσματα.

Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ:  
Η Πόλη είχε προσελκύσει πλείστα ιερά λείψανα του ανατολικού κόσμου. Ακόμα και οι πλέον ευσυνείδητοι σταυροφόροι, φαίνεται ότι πίστευαν, πως ο καλύτερος τρόπος αντιστάθμισης της παραβίασης του όρκου τους, ήταν να κλέψουν ένα ιερό λείψανο δωρίζοντάς το στην εκκλησία της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Η λεηλασία των ιερών λειψάνων της Κωνσταντινούπολης διήρκεσε σαράντα χρόνια. Οι ανώτεροι ιερωμένοι που συνόδευαν το στρατό, άνθρωποι που αρνούνταν να πάρουν περιουσιακό μερίδιο, έσπευδαν να οικειοποιηθούν τα ιερά λάφυρα, χωρίς ενδοιασμό για τα μέσα που έπρεπε να χρησιμοποιήσουν. Ο Τίμιος Σταυρός τεμαχίστηκε από επισκόπους, για να διαμοιραστεί σε βαρόνους. Ο ενετικός ναός του Αγίου Μάρκου απέκτησε γλυπτά,  εικόνες, χρυσά και αργυρά σκεύη και πολυάριθμα εκκλησιαστικά έπιπλα. Οι Ενετοί έκλεψαν την εικόνα της Θεοτόκου του Ευαγγελιστή Λουκά. Σε περιοχές της Γαλλίας έφθασαν στα επόμενα έτη, η κάρα του Αγίου Στεφάνου, λείψανα του Αγίου Θωμά, τμήμα του κρανίου του Αγίου Μάρκου, το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού, τεμάχιο του χιτώνα της Παρθένου, τμήμα του ενδύματος που φορούσε ο Κύριος, η ζώνη της Παρθένου, ο βραχίονας και η κάρα του Ιωάννη του Βαπτιστή, δύο μεγάλοι σταυροί από τον Τίμιο Σταυρό, η κάρα του Αγίου Θαδδαίου. Τα περισσότερα απ' τα ιερά λείψανα στη Γαλλία καταστράφηκαν συνειδητά στη Γαλλική Επανάσταση.

Ακόμη το σώμα του Αγίου Ανδρέα μεταφέρθηκε στο Αμάλφι. Τα αμέσως μετά την άλωση χρόνια, Λατίνοι ιερείς στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από τη Γαλλία, τη Φλάνδρα και την Ιταλία, προκειμένου να αναλάβουν τη λειτουργία των εκκλησιών της πόλης. Οι εν λόγω ιερωμένοι, επιδόθηκαν σε άγρα λειψάνων, ώστε να μη μείνει σχεδόν ούτε μια σημαντική εκκλησία ή μονή στη Δύση χωρίς μερίδιο της λεηλασία της Πόλης.

Ποια είναι η αλήθεια για τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄;

Ποια είναι η αλήθεια για τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄; 

Άγνωστες ιστορικές πηγές αποκαλύπτουν πώς και γιατί η θρυλική αυτή μορφή του Ελληνισμού οδηγήθηκε στον απαγχονισμό, ενώ ελληνικές πηγές αναφέρουν την άγνωστη στάση και θυσία ενός Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη ο οποίος, αρνούμενος να υπογράψει το Σουλτανικό διάταγμα που διέταζε την σφαγή όλων των Ρωμιών για αντίποινα, σκοτώθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β' (!!). 

Ύψιστη Τιμή Στον Μάρτυρα Οικουμενικό Πατριάρχη Άγιο Γρηγόριο Ε' και Ευγνωμοσύνη προς τον Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη

Στην ιστορία της ανθρωπότητας τα παραδείγματα της εκμετάλλευ­σης της θρησκείας για απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας και κατ' ε­πέκταση πλούτου είναι πάμπολλα. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα εί­ναι οι δύο αιώνων διάρκειας σταυροφορίες (1100-1250) της ρωμαιοκαθολικής χριστιανο­σύνης που, κάτω από τον μανδύα της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων, είχαν σκοπό την λεηλασία του πλούτου της Ανα­τολικής Χριστιανοσύνης και του Ισλάμ. Μια άλλη περίπτω­ση εκμετάλλευσης της θρη­σκείας υπήρξε η κατάφωρη πα­ραβίαση του Ισλαμικού νόμου από το Οθωμανικό κράτος με την εφαρμογή των βίαιων εξι­σλαμισμών και του παιδομαζώματος των χριστιανόπαιδων για περίπου 400 χρόνια (1340-1826).

Σε αντίθεση με τα φαινόμενα εκμετάλλευσης της θρησκείας, τα παραδείγματα θρησκευτικών ηγετών που θυσίασαν άφοβα την ζωή τους για υπεράσπιση της ανθρώ­πινης ζωής και αξιοπρέπειας είναι πάρα πολλά. Η παρατήρηση αυτή επαληθεύ­θηκε σε απόλυτο βαθμό στην ζοφερή α­τμόσφαιρα στην Κωνσταντινονπολη κα­τά τις μέρες της έναρξης της Ελληνικής ε­πανάστασης την άνοιξη τον Έ­τους 1821. Οι δύο μορφές που προβάλλουν την ιστορική αυτή περίοδο είναι του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίον Ε΄, που απαγχονίσθηκε από τους Γενιτσάρους την ημέρα τον Πά­σχα 10 Απριλίου 1821 και του α­νώτατου Ισλαμικού αξιωματού­χου Χατζή Χαλίλ Εφένδη στον οποίο θα αναφερθούμε παρα­κάτω.

Η Ρωμιοσύνη, μετά από την βαθμιαία απώλεια της κρατικής της υπόστασης, τους δυόμιση αιώνες που ακολούθησαν την καταστροφή της Βασιλεύουσας το 1204, ποτέ δεν σταμάτησε να θυμάται την Ορθόδοξη πολιτεία της και είχε το όνειρο να ε­λευθερωθεί από τον ζυγό που της είχε επιβληθεί από τους Τούρ­κους και τους Δυτικούς. Η ωρίμανση των συνθηκών για παλιγγε­νεσία στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα οδήγη­σαν στην εκδήλωση της Ελληνικής Επανάστασης που προήλθε περισσότερο από την διάσωση της συνείδησης του Γένους από την Ορθοδοξία χάρη στο ύψιστο αγαθό της παιδείας, παρά από τον δυτικό «Διαφωτισμό» που κατά κανόνα γίνεται λανθασμένα και εσκεμμένα προσπάθεια να υπερτονιστεί η σημασία του, ιδι­αίτερα τα τελευταία χρόνια. Η παιδεία που οργανώθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξε η δύναμη που κράτησε ζωντανές τις δυνάμεις του Γένους. Επομένως η εκδήλωση της επανάστασης ήταν σε μεγάλο βαθμό πηγαία εκδήλωση του Γένους.

Η Ορθόδοξη εκκλησία σε όλες τις κρίσιμες ώρες για το Γένος ακολούθησε τον δρόμο του μαρτυρίου και της θυσίας για το ποί­μνιό της. Η στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη Αγίου Γρηγορίου Ε' υπήρξε της μαρτυρικής θυσίας για την διάσωση του Γένους των Ρωμιών. Ο Άγιος Γρηγόριος Ε' γεννήθηκε το 1746 στην Δη­μητσάνα της Αρκαδίας όπου παρακολούθησε τις εγκύκλιες σπουδές. Μετά από σπουδές στην Αθήνα χειροτονήθηκε στην Σμύρνη διάκονος και Αρχιμανδρίτης όπου έδειξε τις αρετές του ως ιερωμένος.

Η εκλογή, του Μητροπολίτη Σμύρνης Προκόπιου το 1785 ως Οικουμενικού Πατριάρχη οδηγεί στην εκλογή του Γρηγορίου ως Μητροπολίτη Σμύρνης. Ο Γρηγόριος ως Μητροπολίτης προσέ­φερε λαμπρές υπηρεσίες στην Σμύρνη με την αναβάθμιση της Παιδείας, ανέγερση νέων ναών και οργάνωση της Κοινοτικής ζωής. Έζησε από κοντά την φρίκη του Ρεμπελιού της Σμύρνης (1797) αλλά και των συνεπειών των Ορλοφικών στην Πελοπόν­νησο από τις σφαγές που ακολούθησαν την επανάσταση (1770). Ο Γρηγόριος υπηρέτησε την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία τρεις φορές ως Οικουμενικός Πατριάρχης (1797-1798,1806-1808 και 1818-1821) και σε όλες τις περιόδους αυτές προσέφερε ύψι­στες υπηρεσίες προς την Ορθοδοξία και το Γένος με την ανα­βάθμιση της παιδείας των λαϊκών και των κληρικών, την ανέγερση του Πατριαρχικού Οίκου, την συγγραφή και εκτύπωση βι­βλίων στην ομιλούμενη ελληνική γλώσσα και το σημαντικότερο την ίδρυση, μετά από δύο αιώνες από τη εποχή του Πατριάρχη Κύριλλου Λουκάρεως, του Πατριαρχικού τυπογραφείου.

Το νέο της έναρξης της επανάστασης στην Μολδοβλαχία από τον Αλέ­ξανδρο Υψηλάντη με τον Ιερό Λόχο την 24 Φεβρουαρίου 1821 προκάλεσε τρόμο στην αυλή του Σουλτάνου Μαχμούτ Β'. Η αντί­δραση της κρατικής εξουσίας υπήρξε αυτή της τυφλής βίας προς τους αθώους Ρωμιούς που οι περισσότεροι δεν ήξεραν τίποτα για τις εξελίξεις. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β' επηρεαζόταν σε μεγάλο βαθμό από τον σύμβουλο του Χαλέτ Εφένδη, ένα άκρως εμπαθή και βίαιο άνθρωπο που υπήρξε Πρέσβης της Οθωμανικής Αυτο­κρατορίας στο Παρίσι (1803-06). Αρχικά ζητήθηκαν όμηροι αρ­χιερείς από το Πατριαρχείο τους οποίους απαγχόνισαν χωρίς κα­μιά κατηγορία, αλλά επειδή οι Μητροπόλεις τους βρισκόταν στα δυτικά εδάφη της Αυτοκρατορίας κοντά στην Μολδοβλαχία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' αρνήθηκε να δεχθεί να διαφύγει σε ξένη Πρεσβεία ή να φυγαδευτεί με πλοίο και συνε­χίζοντας την μαρτυρική παράδοση της Ορθοδοξίας θυσιάστηκε για να σώσει το Γένος από βέβαιο ολοκληρωτικό αφανισμό. Ο α­φορισμός των επαναστατών υπήρξε ένα αναγκαίο μέτρο για την σωτηρία εκατοντάδων χιλιάδων αθώων ψυχών. Η εξιστόρηση της αγωνίας και της μαρτυρίας του Γρηγορίου Ε' έχει καταγρα­φεί από αρκετούς ιστορικούς όπως στο σύγγραμμα «Βίος του Εθνομάρτυρος Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε', Έκδοση ΒΑΡΝΑ, 1898».

Τα ιστορικά κείμενα για το τι συνέβη τις μέρες εκείνες στην Κωνσταντινούπολη είναι σχετικά περιορισμένες. Οι περισσότε­ρες πληροφορίες προέρχονται από τα άρθρα του Ιωάννη Φιλήμονα και το βιβλίο του Άγγλου ιερέα της Αγγλικής Πρεσβείας Robert Walsh. Στις ελληνικές πηγές υπάρχει μια σύντομη ανα­φορά για την στάση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη για το ότι αρνούμενος να υπογράψει το Σουλτανικό διάταγμα που διέταζε την σφαγή όλων των Ρωμιών για αντίποινα, σκοτώθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β'.

Η εξέταση των Οθωμανικών αρχείων για το τι ακριβώς συνέ­βη στην Σουλτανική αυλή δείχνει κάποια ιστορικά γεγονότα που είναι άγνωστα μέχρι σήμερα. Το νέο της επανάστασης στην Μολ­δοβλαχία φθάνει στην Κωνσταντινούπολη την 1 Μαρτίου 1821. Ο Σουλτάνος συγκαλεί συμβούλιο στο παλάτι υπό την προεδρεία του. Παρόντες είναι επίσης ο Μέγας Βεζίρης, ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ και ο Αγάς των Γενιτσάρων. Ο Μαχμούτ Β' σε έ­ξαλλη κατάσταση ζήτησε, δηλώνοντας ότι εκδίδει διάταγμα ιρα-ντε-ί σινιέ, την σφαγή όλων των Ρωμιών αρχίζοντας από την Κωνσταντινούπολη. Ο Αγάς των Γενιτσάρων μόλις άκουσε το πρόσταγμα του Σουλτάνου φιλώντας την γη είπε «το άκουσα και το δέχομαι». Με την αιφνίδια εξέλιξη αυτή ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ είπε ότι δεν πρόκειται να εγκρίνει την απόφαση της σφαγής και ότι έ­πρεπε να διαπιστωθεί ποιος ήταν υπαίτιος για την επανάσταση.

Ο Χαλέτ Εφένδη, που όπως δείχνουν πολλές αναφορές στα Οθωμανικά αρχεία υπήρξε ένας εξαιρετικά εμπαθής, δολοπλόκος και επιρρεπής στη βία άνθρωπος, λάμβανε γνώση των συ­ζητήσεων στο συμβούλιο από τον Μπερμπέρ Μπασί Αλί Αγά, έ­χοντας μεγάλη επιρροή επί του Μαχμούτ ζητούσε την εφαρμογή της απόφασης για σφαγή. Κατά πάσα πιθανότητα η παραμονή του Χαλέτ στο Παρίσι για τρία και πλέον χρόνια τον είχε διδάξει τα «καλά» του διαφωτισμού της Γαλλικής επανάστασης που υ­πήρξε το πρότυπο της βίας για τους δύο αιώνες αιματοκυλίσμα­τος που ακολούθησε στην ιστορία της Ευρςόπης. Οι συνεδριάσεις του Σουλτανικού συμβουλίου συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες χωρίς να καμφθεί η άρνηση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ και οδήγησε την κατάσταση να ζητηθεί από τον Πατριάρχη ο αφορι­σμός των πρωτεργατών της επανάστασης στην Μολδοβλαχία, πράγμα που συγκράτησε την εκδήλωση μαζικής τρομοκρατίας κατά των Ρωμιών. Ο Χαλέτ, με την βοήθεια των Γενιτσάρων τους οποίους δωροδοκούσε αδρά, κατάφερε στις 28 Μαρτίου 1821 να εκδοθεί Σουλτανικό διάταγμα για την απόλυση τον Χατζή Χαλίλ και ο οποίος αρχικά τέθηκε σε κατ' οίκο περιορισμό στο Μπεϋλέρμπεή και στη συνέχεια μετά από μερικές μέρες εξορίστηκε μαζί με την σύζυγο του Χατζέ Ζιμπά στην Προύσα. Το μίσος του Χαλέτ δεν σταμάτησε και στις 16 Μαΐου έπεισε τον Σουλτάνο να εκδοθεί νέα εντολή να μεταφερθεί ο έκπτωτος Χατζή Χαλίλ στο Αφιονκαράχισαρ (Καράχισαρ-ι Σαχίπ) ενώ η γυναίκα του να πα­ραμείνει στην Προύσα. Ακόμα και αυτό δεν ησύχασε τον Χαλέτ ο οποίος ενορχήστρωσε συκοφαντία κατά της συζύγου του Χατζή Χαλίλ για ανάμιξη σε τελετές μαύρης μαγείας με αποτέλεσμα να πνιγεί από δήμιους που στάλθηκαν από την Πόλη και στη συνέ­χεια να εκτεθεί δημόσια γυμνή στην Προύσα. Μαθαίνοντας το τι συνέβη στην γυναίκα του ο Χατζή Χαλίλ απεβίωσε από εγκεφα­λικό επεισόδιο και είχε τραγικό τέλος.

Στην σημερινή Ελλάδα, που κορυφώνεται η κυρίως ηθική κρί­ση, βλέπουμε ότι έχει ξεκινήσει μια συστηματική εκστρατεία α­πό κατ' επίφαση «ιστορικούς» για την απαξίωση των ηρώων της Ελληνικής επανάστασης και του σωτήριου ρόλου για το Γένος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Βλέποντας να συμβαίνουν αυτά, μάλιστα με διάθεση κονδυλίων από το δημόσιο ταμείο, είναι σημαντι­κό να αποδίδουμε τιμή και δόξα στον Οικουμενικό Πατριάρχη Αγιο Γρηγόριο Ε' όπως επίσης να θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη την γενναιότητα του Χατζή Χαλίλ Εφένδη που συνέβαλε τα μέγι­στα για την σωτηρία χιλιάδων αθώων ψυχών στην Πόλη και σε πολλά άλλα μέρη την άνοιξη του 1821 από βέβαιο αφανισμό. Μέ­σα σε όλο το πλαίσιο της κρίσης που βρίσκεται η χώρα δεν είναι τυχαίο να εμφανίζονται δήθεν «ιστορικοί» που κάποτε δεν είχαν το θάρρος να γράφουν τον όνομα τους σε πρόλογο ερευνητικών βιβλίων ιστορίας.

Πηγή: Εφημερίδα «ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ», Μηνιαία Έκδοση, Απρίλιος 2011, Αρ. Φύλλου 486.

To Διάταγμα του Μεδιολάνου. Tου Σταύρου Γουλούλη

Ημερομηνία: 20 Ιανουαρίου 2013, 19:32 Κατηγορία: Άρθρα

Το λεγόμενο «Διάταγμα του Μεδιολάνου» όπως είναι γνωστό υπήρξε μία συμφωνία που έκαναν το 313 ο Ρωμαίος αυτοκράτορας της Δύσεως Κωνσταντίνος με τον έχοντα αντίστοιχο αξίωμα στην Ανατολή Λικίνιο στο σημερινό Μιλάνο. Τα σχολικά εγχειρίδια λένε ότι αυτό συνέβη αρχάς Φεβρουαρίου, όπως ακριβώς παραδέχονται διεθνώς οι περισσότεροι ιστορικοί. Τη σχετική πληροφορία, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, παρέχει ένας ελληνόφωνος κτηνίατρος (!) συγγραφέας, ο Θεόμνηστος, ο οποίος στα Ιππιατρικά του Βερολίνου (Hippiatrica Berolinensia 34.12) θέλοντας να δείξει πως ένα ιππικό ενίοτε έφτανε στα όρια της αντοχής του αναφέρει ένα ταξίδι – αστραπή καταμεσής του χειμώνα που έκανε ο αυτοκράτορας (Λικίνιος): «ἀθρόως οὖν ἠπείχθη διά γάμον και ἀπὸ τῆς Κάρνου κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ Φεβρουαρίου μηνὸς ὥδευε τεταμένως εἰς τὴν Ἰταλίαν ὡς δύο καὶ τρεῖς μονὰς μίαν ποιῆσαι» (= κινήθηκε βιαστικά και οδικώς από την πόλη Κάρνο για την Ιταλία στις αρχές του Φεβρουαρίου μηνός τόσο γρήγορα ώστε να κάνει με μία τις τρείς διαμονές).

Ο Λικίνιος ενήργησε αυτό το επικίνδυνο λόγω του υπάρχοντος χιονιά ταξίδι από το Κάρνον (λατ. Carnuntum, Αυστρία) για το Μεδιόλανο/Mediolanum (το Μιλάνο) στο ένα τρίτο του απαιτούμενου χρόνου, για δύο λόγους:

Κατ’αρχήν επρόκειτο να νυμφευθεί την αδελφή του Κωνσταντίνου Flavia Julia Constantia. Όμως όπως βρισκόταν γύρω στα πενήντα ετών, ήταν αναγκαίο να κάνει μία τέτοια τρελή πορεία ένας ώριμος άνδρας; Όχι βέβαια γιατί επειγόταν να συναντήσει τη νύφη, η οποία παρά λίγο θα τον έχανε, αλλά γιατί μαζί με τον γάμο, θα έκανε με τον γυναικάδελφό του μία συμφωνία μεγίστης σημασίας για την εποχή τους και τον κόσμο τους όπως και για τις επόμενες γενιές: την επιβολή στο Ρωμαϊκό κράτος για πρώτη φορά της ανεξιθρησκίας. Στην πράξη αυτό σήμαινε την τυπική λήξη των διωγμών κατά των Χριστιανών που είχαν αρχίσει ακριβώς πριν από δέκα χρόνια (303) και την αναγνώριση του Χριστιανισμού, ως ισότιμου με τις άλλες θρησκείες. Συγκεκριμένα το κείμενο που το κατέγραψε ο Λακτάντιος (De mortibus persecutorum, 48^. ελεύθερο στο Youtube, λατινικό πρωτότυπο ή αγγλική μετάφραση) έλεγε:

«Όταν εμείς, ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος, αυτοκράτορες συναντηθήκαμε στο Μεδιόλανο για το καλό και την ασφάλεια της (Ρωμαϊκής) Κοινοπολιτείας, φάνηκε σε μας ότι, ανάμεσα σε αυτά τα πράγματα που είναι γενικώς ευεργετικά στον άνθρωπο, ο οφειλόμενος σεβασμός στη Θεότητα (Divinitas) πρέπει να τύχει ιδιαίτερα της προσοχής μας και ότι το καλύτερο θα ήταν οι Χριστιανοί και όλοι οι άλλοι να μπορούσαν να έχουν την ελευθερία (Libertas, πολιτικό δικαίωμα) να ακολουθούν αυτόν τον τρόπο της θρησκείας που φαίνεται σε αυτούς ο άριστος …». Ως έχοντες το αξίωμα του ποντίφηκα, δηλαδή ανώτατοι ιερείς του Κράτους που ήταν, ερμήνευαν το θέλημα του Θεού να επιβληθεί η ανεξιθρησκία!

Μερικές ενδείξεις οδηγούν στο να διατυπωθεί η πρόταση ότι η συμφωνία έγινε επίσημα στις 5 Φεβρουαρίου, την ημέρα της γιορτής της Concordia (Ομόνοιας), μιας θεοποιημένης ρωμαϊκής (πολιτικής και οικογενειακής) αξίας (όπως και τόσες άλλες, π.χ. η Spes/ελπίδα, η Honos/τιμή, η Fides/πίστη, κτλ). Αν θεωρούμε σημαντική αυτή τη λεπτομέρεια, είναι γιατί δίνει ιδιαίτερο νόημα στην προσπάθεια που έγινε.

Το γιατί πρέπει να διάλεξαν την 5^η Φεβρουαρίου είναι διάφοροι λόγοι. Η θεότητα της ομόνοιας ετιμάτο πάντοτε στη Ρώμη, από τον 3^ο αι. π.Χ., ειδικά μετά από περιόδους πολιτικών και κοινωνικών κρίσεων. Αν οι Ρωμαίοι, έτσι όπως επεκτάθηκαν στον κόσμο, δεν ένιωθαν μέσα στις διαφορές τους ενωμένοι, δεν θα πετύχαιναν τίποτα. Η Concordia, της οποίας τεράστιος ναός υπήρχε στο κέντρο της ρωμαϊκής Αγοράς, ήταν η πεμπτουσία ενός πολιτικού ενστίκτου επιβίωσης και επιβολής που τους κατείχε για αιώνες. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες τελούσαν τέτοια σημαντικά γεγονότα (όπως εδώ που για πρώτη φορά ίσχυε ανεξιθρησκία στο κράτος) σε ιερές και σημαδιακές ημέρες για να δίνουν ένα περαιτέρω νόημα στις πράξεις τους. Η ημέρα εξάλλου ήταν ένα είδος αγροτικής-εργατικής πρωτοχρονιάς των Ρωμαίων, όταν άρχιζαν το ξεκαθάρισμα των αγρών (ανάλογη προς την αντίστοιχη νεοελληνική γιορτή του Αγίου Τρύφωνος, 1^η Φεβ). Έτσι η γιορτή της Concordia σήμαινε ότι άρχιζε μία νέα περίοδος με ξεκαθάρισμα παλαιών εμμονών και ηθικής ανομίας, διαίρεσης. Αν και ήταν θεοποιημένη Αρετή δεν είχε καμία σχέση με όλες τις άλλες μαγικοθρησκευτικές γιορτές στην περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, θεοτήτων, τις οποίες ήδη ο Κωνσταντίνος αποστρεφόταν μη τελώντας θυσίες προς τιμήν τους^. όπως στον Δία / Jupiter και κυρίως στη Victoria / Νίκη, την πεμπτουσία της συνεχώς επεκτατικής αυτοκρατορικής ιδεολογίας.

Αυτή η τάση για διαρκή νίκη εναντίον όσων αντιστρατεύονταν τη Ρώμη έφερε τους διωγμούς κατά των Χριστιανών που είχαν αρχίσει επίσημα πριν από 250 χρόνια επί Νέρωνα (64 μ.Χ.)^. εφαρμόσθηκαν πλείστες φορές από την κεντρική ή και την περιφερειακή εξουσία, όμως τόσο μαζικά και σε μεγάλη ένταση μόνο από το 303 κ.ε. Ο λόγος ήταν ότι οι Χριστιανοί έκαναν το έγκλημα να μην εμπιστεύονται την Τύχη του αυτοκράτορα. Ουσιαστικά όμως έτσι ανέτρεπαν το υπάρχον πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό σύστημα που είχε στην κορυφή τον αυτοκράτορα της Ρώμης, ως επικεφαλής ενός είδους πανθεϊσμού που εξασφάλιζε ειρήνη, ευημερία και ασφάλεια στους πολίτες. Έτσι νόμιζαν.

Για ένα φιλόδοξο και μεγαλεπίβολο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα το οποίο στηριζόταν στη φορολογία ήταν θέμα γοήτρου να μεταδίδει το αίσθημα της επιβολής και δύναμης. Όμως ποια δύναμη ή μάλλον ποια Τύχη είχε το Ρωμαϊκό κράτος τον 2^ο-3^ο αιώνα, όταν έχανε από επιδημίες τους μισούς κατοίκους του, ή από παντού τα σύνορα έμπαζαν βαρβάρους και καταστροφή ;

Το κράτος δεν πήγαινε καλά και έπρεπε να πληρώσουν οι φταίχτες. Η τάση εξορκισμού των κακών πάνω σε θύματα, μετά τα κακόμοιρα ζώα, άγγιξε και ανθρώπους^. εκτός από ασεβείς και  κακοποιούς, τώρα και όσους δεν δέχονταν το σύστημα της ρωμαϊκής Τύχης. Έτσι είχαν αποφανθεί οι μάντεις του Απόλλωνα όπου κατέφυγε ο πρώτος τη τάξει αυτοκράτορας Διοκλητιανός με καταγωγή από τη σημερινή Κροατία (Σπαλάτο/Σπλιτ ). Ήταν οργανωτικός ηγέτης, αλλά όπως δείχνει το πορτρέτο του, παγερός και στεγνός άνθρωπος. Δυστυχώς αποδείχθηκε αυτό που θα λέγαμε σήμερα παρμένος (επηρμένος), χωρίς αίσθηση μέτρου, πιστεύοντας ότι αποτελούσε ενσάρκωση του Δία! (Στην πράξη αυτό σήμαινε απλά ότι είχε ικανότητα να κυβερνά). Φυσικά τα έκανε θάλασσα και κατέληξε στην παράνοια, νιώθοντας υπερήφανος στα γεράματα του, αφού παραιτήθηκε μετά από τόσο κακό που προκάλεσε, να καλλιεργεί λάχανα! Είχε κάνει δεξί του χέρι και γαμπρό στην κόρη του έναν άλλο Βαλκάνιο, τον Γαλέριο που τον έφερε στον κόσμο μία ιέρεια θεών, η Romula, σε ένα χωριό βουκόλων της Σερβίας (Romuliana / σημ. Gamzigrad), έχοντας προσόν βέβαια τα πολεμικά. Εθεωρείτο νέος Ρωμύλος, με προστάτες θεούς τον Δία και τον Άρη, ενώ μετά που νίκησε τους Πέρσες (296-298), πίστευε ότι ήταν νέος Αλέξανδρος / Διόνυσος. Άλλη προπαγάνδα τον έκανε γιο ενός βαλκάνιου θεού, του ‘Δράκοντα’! Από τις θυσίες της μητέρας του και τα βόδια που έβοσκε τρώγοντας καλά έγινε μεν εύσωμος και τολμηρός, στην ουσία όμως όπως ήταν άξεστος και αμόρφωτος, γινόταν ένα εξουσιαστικό τέρας που αντί να εμπνέει σεβασμό, όλοι, ακόμη και οι συνεργάτες του, τον έτρεμαν. Πεθερός και γαμπρός έβρισκαν ως λύση στα χρόνια και άλυτα προβλήματα του κράτους να επιβάλουν το περσικό σύστημα διακυβέρνησης: την απόλυτη μοναρχία, την κατάργηση της Συγκλήτου και ουσιαστικά των δικαστηρίων, την προσκύνηση από τους πολίτες, κάνοντας απρόσιτη την εξουσία, ένα πραγματικά απόλυτο κράτος (dominatus), καταργώντας το δημοκρατικό Imperium του Αυγούστου. Δεν αμφισβητεί κανείς ότι είχαν και οι δύο καλές προθέσεις, αλλά ο συνδυσμός των δύο, με το επηρμένο μυαλό ο ένας και το ταυριάτικο κεφάλι ο άλλος, έφερνε πανικό! Τους διωγμούς φυσικά μαζί τούς μαγείρευαν, επιδιώκοντας την όπως λέγει ο Λακτάντιος «τελική λύση» στο χρόνιο χριστιανικό ζήτημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ημέρα που διάλεξαν για την αναγγελία της απαγορεύσεως του χριστιανισμού ήταν η 23 Φεβρουαρίου (303), γιορτή του ανυποχώρητου θεού των συνόρων Terminus, που συμβολιζόταν με την πέτρα. (Επικοινωνιακά έδειχνε ως ένα ρόπαλο στα κεφάλια των αντιπάλων!). Αυτό όμως η μοίρα το έφερε κατά πάνω τους, αφού μόλις λίγα χρόνια μετά ο Λικίνιος εξαφάνισε τη γενιά τους. Ο Λακτάντιος είδε την τραγική ‘τύχη’ που είχαν όλοι αυτοί οι παλαιο-πολιτικοί που ρύθμιζαν με τη μαγεία και συνάμα τη βαρβαρότητα την τύχη των πολιτών συγγράφοντας το αξιόλογο σύγγραμμα με τον αυστηρό τίτλο «De mortibus persecutorum», «Περί του θανάτου των διωκτών».

Απέναντι στα προβλήματα που ταλάνιζαν το κράτος και που οι ‘απόλυτοι’ – απολυταρχικοί προκάτοχοί του τα έκαναν χειρότερα ο Κωνσταντίνος υπήρξε άλλος διαχειριστής. Φύσει αθλητικός, καλόκαρδος και καλλιεργημένος άνθρωπος είχε λάβει προσεκτική παιδεία από τον επίσης έντιμο πατέρα του (όπως και άριστο ανώτατο αξιωματικό και μετά καίσαρα ή αύγουστο), τον Κωνστάντιο Α΄ και τη χαμηλών τόνων χριστιανή μητέρα του, την Ελένη, που είχε λαϊκή καταγωγή. Υπήρξε πολύ αγαπητός στον στρατό, επειδή συνδύαζε τα ιδανικά του μορφωμένου Ρωμαίου πολιτικού και του ικανού και άφοβου στρατιωτικού. Από τις πηγές φαίνεται ότι όσο περνούσαν τα χρόνια του τόσο πιο σεβαστό πρόσωπο φαινόταν και οι συνεργάτες του πάνω από όλα τον αγαπούσαν. Την αναμόρφωση του κλυδωνιζόμενου κράτους διείδε μέσα από τις αρχές της ελληνορωμαϊκής δημοκρατίας και παιδείας και όχι με την τρομοκρατία των συνειδήσεων.

Το 313, πιθανόν στις 5 Φεβρουαρίου, στο Μεδιόλανο, ο Κωνσταντίνος μαζί με τον νέο γαμπρό του Λικίνιο εκτός από την οικογενειακή τους υπόθεση, συμφώνησαν να απαλλάξουν για πάντα από το κράτος το μίασμα των διωγμών, να ενώσουν τον λαό και τον στρατό. Είχαν πολύ δρόμο να κάνουν, ειδικά ο Κωνσταντίνος που θα είχε άλλα 25 χρόνια εξουσίας^. να ολοκληρώσουν τους τρεις στόχους του Διοκλητιανού, τη διοικητική αναμόρφωση, τη νομοθετική μεταρρύθμιση προς πλέον άρτιες και ηθικές αρχές και τη στρατιωτική αναδιοργάνωση για αντιμετώπιση των εισβολέων.

Πεθαίνοντας το 337 ο πρώτος Ρωμαίος Χριστιανός ηγέτης είχε φέρει το κράτος να έχει απόδοση ανώτερη από αυτή της εποχής του Αυγούστου. Είχε την τέχνη να συντονίζει τους πολίτες στο πρακτέον κι όχι να τους επιβάλλεται με τον φόβο στην καρδιά. Το ρωμαϊκό νομικό σύστημα βέβαια το τηρούσε ακέραιο ο ίδιος ακόμη και πάνω στην οικογένειά του.

Η ρωμαϊκή Concordia θα λέγαμε υπήρξε η κατευθυντήρια αρχή της ζωής του. Συνέπεσε (;) η αναγόρευσή του να γίνει στις 25 Ιουλίου (306), ημέρα μιας από τις γιορτές που υπήρχαν για την Αρετή αυτή. Από κει και πέρα πέρασε στο να βλέπει με ενδιαφέρον τον Χριστιανισμό για το ανώτερο σύστημα Ηθικής και καλής πίστεως που επέβαλε ως υλική-πνευματική στάση ζωής και που δεν τη διασπούσε η πολυμέρεια και κατανάλωση των αναχρονιστικών τοπικών παγανιστικών τελετών και θυσιών. Ήθελε το ρωμαϊκό κράτος να ενωθεί και να είναι σαν μια καρδιά. Ήδη με το ‘διάταγμα του Μεδιολάνου’ και εξής το επίσημο κράτος θα τιμούσε τον Υπέρτατο θεό (Summus Deus) ή τη Θεότητα (Summa Divinitas). Η πολυθεΐα είχε ήδη ξεπέσει στην ανώτερη και πιο μορφωμένη ελληνορωμαϊκή κοινωνία. Ο Κωνσταντίνος ήταν ανώτατος ιερέας, ποντίφηκας, αυτός που έφερνε την καταλλαγή όλων των πολιτών με τον Θεό. Είχε υποχρέωση και δικαίωμα με βάση τον νόμο να ανανεώσει τη θρησκεία στο Οικουμενικό κράτος της Ρώμης, μεταθέτοντας κάθε τοπική θρησκευτική τελετή και ιδιαιτερότητα στον χώρο των συμβόλων^. ομοίως και τα αγάλματα των θεών που τα θεωρούσε απλά έργα τέχνης (με τα οποία στόλισε την Κωνσταντινούπολη) και φυσικά δεν είχε καμία σχέση με όσους από φανατισμό και όχι από πραγματικό ένθεο ζήλο τα κατέστρεφαν, ενώ άλλοι τα έλιωναν για το μέταλλό τους. Την πίστη στον παγανισμό την σεβόταν ως ένα σημείο, αφού ήδη οι Χριστιανοί συγγραφείς όπως ο Ιουστίνος, μιλούσαν για τον «σπερματικό Λόγο», την ένθεη φωνή της συνειδήσεως όλων των ανθρώπων, ακόμη και όσων έζησαν προ Χριστού. Αυτή η περιθωριοποίηση αλλά όχι ισοπέδωση της παγανιστικής-θεϊστικής σκέψεως είχε σκοπό να ανανεώσει τη θρησκεία. Συν τω χρόνω τον παλαιό τρόπο θρησκευτικής αντίληψης αντικατέστησε με κάτι νέο και τέλειο, τον θείο Λόγο. Τις ιδέες αυτές υπεστήριξε στην ομιλία που εκφώνησε «προς τον Σύλλογο των αγίων πατέρων» στη Θεσσαλονίκη ή τη Σαρδική (Σόφια) μία Μεγάλη Παρασκευή προς το 324.

Υποστηρίζεται ότι το «διάταγμα του Μεδιολάνου» υπήρξε η αρχή της ελεύθερης Χριστιανικής Εκκλησίας, θεμέλιο του πολιτισμού μας. Τώρα, υπολογίζοντας τη μισή πληροφορία του Θεομνήστου, την πολιτική κουλτούρα των Ρωμαίων και την πρακτική του Κωνσταντίνου, βλέπουμε ότι αυτή κατά πάσα πιθανότητα τέθηκε υπό την αιγίδα της Concordia που δεν συμβιβαζόταν με διώξεις και έφερνε την ενότητα, εδώ μέσω της Ανεξιθρησκίας. Μπορούμε να δούμε τη διαφορά αντιλήψεως με τους Μουσουλμάνους, οι οποίοι έκαναν το αντίθετο, απειλώντας με θάνατο τους πολυθεϊστές αν δεν ασπάζονταν τη θρησκεία τού ενός Θεού τού Ισλάμ. Ο Κωνσταντίνος δεν πίεζε τους παγανιστές να έλθουν στον Χριστιανισμό, αλλά τους έδινε να καταλάβουν ότι στο Κράτος ταίριαζε μια ενιαία και ενοποιητική θρησκευτική πίστη, επειδή συντόνιζε τους ανθρώπους, αξιοποιούσε τον καλό, αλληλέγγυο και φιλάνθρωπο χαρακτήρα τους.

Στη δύσκολη και αδιέξοδη περίοδο που έζησε ο Κωνσταντίνος αποδείχθηκε όντως ένας από τους πιο μεγάλους της ιστορίας με το που δημιούργησε μία νέα εποχή για τον ευρωπαϊκό κόσμο στηριγμένο στην ανοχή, την κατάργηση των θρησκευτικών διακρίσεων, την ελευθερία της συνειδήσεως. Άσχετα αν μετά αυτές οι αρχές εφαρμόσθηκαν ακριβώς ή όχι πέρασαν στην ευρωπαϊκή σκέψη και πρακτική.

Πολλοί δεν ικανοποιούνται από τη μορφή που πήρε η θρησκευτική ζωή στη συνέχεια. Να σκεφθούν όμως που θα οδηγείτο ο κόσμος αν είχε ολοκληρωθεί το πρόγραμμα του Διοκλητιανού και του Γαλερίου. Μα οι ίδιοι μόνοι τους είδαν το αδιέξοδο και ο μεν πρώτος παραιτήθηκε, ο δε δεύτερος λιώνοντας από φρικτή ασθένεια κατάργησε τους διωγμούς επίσημα λίγο πριν πεθάνει.

Tελικά το “Διάταγμα των Μεδιολάνων”, η αρχή της επίσημης Εκκλησίας, υπήρξε κάτι πολύ απλό, προϊόν επεξεργασίας ενός ανθρώπου και ενός λαού που ήξερε να αξιοποιεί τον κοινό νου^. ο οποίος νους στηρίζεται στο άνοιγμα της καρδιάς, το πιο φυσικό πράγμα της ζωής. Γι’αυτό και στα ελληνικά η Concordia αποδίδεται ως Ομόνοια. Ίσως αυτός ήταν ένας από τους λόγους που για μια τέτοια απλή κίνηση δεν σώθηκε η μνήμη της ημερομηνίας της.

1. Μία διαπραγμάτευση του θέματος μπορεί να δει ο αναγνώστης στο δημοσιευμένο άρθρο Στ. Γουλούλης, Υπήρξε η εορτή της Concordia (5 Φεβ.), ημέρα της εκδόσεως του διατάγματος του Μεδιολάνου ; (Διπλωματικές πρακτικές μιας πολιτικής – θρησκευτικής παράδοσης), Θεολογία, 83.3 (2012), 321-353.

* Ο κ. Σταύρος Γουλούλης είναι Φιλόλογος, Δρ. Βυζαντινής Τέχνης 

- See more at: http://www.larissanet.gr/2013/01/20/to-diatagma-tou-mediolanou/#sthash.3fat5iai.dpuf